ก็ข้อที่เรากล่าวดังนี้ว่า ไม่พึงประมาทปัญญา พึงตามรักษาสัจจะ
พึงเพิ่มพูนจาคะ พึงศึกษาสันติเท่านั้น นั่น เราอาศัยอะไรกล่าวแล้ว ดูกรภิกษุ
อย่างไรเล่า ชื่อว่าไม่ประมาทปัญญา ดูกรภิกษุ ธาตุนี้มี ๖ คือ ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ
เตโชธาตุ วาโยธาตุ อากาสธาตุ วิญญาณธาตุ ฯ
- อุปริ. ม. ๑๔/๖๘๓/๔๓๙

ภิกษุ .! ปฐวีธาตุ เป็นอย่างไรเล่า? ปฐวีธาตุ ที่เป็นไปในภายในก็
มี, ที่เป็นภายนอก ก็มี.
    
    ภิกษุ .! ปฐวีธาตุ ที่เป็นไปในภายใน เป็นอย่างไรเล่า? ภิกษุ .!
ส่วนใดเป็นของแข็ง เป็นของหยาบ กำหนดได้ อันวิญญาณธาตุอาศัยแล้ว ซึ่งมีอยู่ในตน
เฉพาะตน กล่าวคือ ผมทั้งหลาย ขนทั้งหลาย เล็บทั้งหลาย ฟันทั้งหลาย หนัง
เนื้อ เอ็นทั้งหลาย กระดูกทั้งหลาย เยื่อในกระดูก ไต หัวใจ ตับ พังผืด ม้าม
ปอด ลำไส้ใหญ่ ลำไส้สุด อาหารใหม่ อาหารเก่าในกระเพาะ อุจจาระ; หรือแม้ส่วนอื่นอีกไร ๆ
(ซึ่งมีลักษณะอย่างเดียวกัน). ภิกษุ ! นี้แล เรียกว่า ปฐวีธาตุ ที่เป็นไปในภายใน.
ภิกษุ ท.! ปฐวีธาตุ ที่เป็นไปในภายใน ก็ตาม ที่เป็นภายนอก ก็ตาม ; นี้แหละ
เรียกว่า เป็นปฐวีธาตุทั้งนั้น.
พึงเห็นปฐวีธาตุนั้นด้วยปัญญาชอบตามความเป็นจริงอย่างนี้ว่า นั่นไม่ใช่ของเรา
ไม่ใช่เรา ไม่ใช่อัตตาของเรา ครั้นเห็นแล้วจะเบื่อหน่ายปฐวีธาตุ และจะให้จิต
คลายกำหนัดปฐวีธาตุได้ ฯ
- อุปริ. ม. ๑๔/๖๘๔/๔๓๙