หยุดก่อนอ่านต่อนะครับ คำว่า ภาค 1 คือ ผมกะเขียน บทความนี้ 2 part และบทความนี้คือ part แรก ไม่ได้แปลว่าเป็นตัวหนังภาคแรกนะครับ
ตัวหนังน่ะ AVENGER 2 นะครับ

[Spoil] คลิกเพื่อดูข้อความที่ซ่อนไว้
ปมหลังของเรื่อง ที่ไม่ต้องดูหนังก็น่าจะรู้ เพราะสปอยล์เอาไว้ในเรื่องย่อแล้ว ก็คือภาคนี้มีตัวร้ายเป็น Ultron ซึ่งถูกสร้างโดย Tony Stark หลายคนมองว่า Ultron คือความล้มเหลว เพราะมันคิดจะทำลายล้างมนุษย์ แต่เรากลับมองว่าเปล่าเลย มันกำลังปกป้องมนุษย์ภายใต้มุมมองที่แตกต่างกันไปต่างหาก

หากเราเรียนรู้เรื่องวิวัฒนาการมาก่อน ก็คงรู้แล้วว่ามนุษย์นั้นไม่ได้เป็นมนุษย์มาตั้งแต่ต้น เราถือกำเนินมาจากสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียว (หรืออาจจะเล็กกว่าเซลล์) และวิวัฒนาการเรื่อยมาจนกลายมาเป็นมนุษย์ในปัจจุบัน สิ่งหนึ่งที่ถูกถ่ายทอดต่อกันมาเรื่อยๆคือสิ่งที่เรียกว่า gene หรือพันธุกรรม ที่ยิ่งนับวันก็ยิ่งวิวัฒนาการให้มีความซับซ้อนมากขึ้นเรื่อยๆ ความซับซ้อนของพันธุกรรมนั้นมีจุดมุ่งหมายเดียวที่มนุษย์เข้าใจได้ตอนนี้คือการอยู่รอดของตนเอง นั่นก็คือพันธุกรรมในสิ่งมีชีวิตนั่นเอง ดังนั้นสิ่งมีชีวิตทุกชนิดจึงถูกปรับแต่ง และคัดเลือกตามธรรมชาติ เพื่อรักษาพันธุกรรมที่เหมาะสมที่สุดให้ดำรงไว้ต่อไป

มุมมองของ Ultron ไม่ได้มองมนุษย์ว่าเป็นสปีชีส์ Homo Sapiens Sapiens แต่มองตัว gene ในมนุษย์ เรากล้าพูดแบบนี้เพราะ Ultron พูดในหนังว่ามนุษย์เริ่มมีมาตั้งแต่ยุคไดโนเสาร์แล้ว เราคิดว่านั่นเป็นคำกล่าวง่ายๆที่ Ultron พยายามพูดให้คนอื่นเข้าใจมุมมองของมนุษย์ต่อตนเอง เพราะความจริงแล้วมนุษย์ไม่ได้เริ่มมีกำเนิดมาตั้งแต่ยุคไดโนเสาร์ สิ่งเดียวที่ดำรงอยู่ในตอนนั้นและถูกสืบทอดมาในร่างกายมนุษย์ปัจจุบันก็คือยีนเพียงเท่านั้น ดังนั้นจะเห็นมุมมองของ Ultron ว่ามองมนุษย์ในแง่ของยีนที่เป็นลักษณะทางพันธุกรรมอย่างหนึ่ง

ในอดีต โลกเคยเกิดเหตุการณ์อุกกาบาตขนาดยักษ์ชนโลกมาแล้วหลายครั้ง รวมไปถึงมหันตภัยขนาดทัดเทียมกันที่สามารถทำลายล้างสิ่งมีชีวิตเกือบทั้งหมดมาแล้ว (ในทางทฤษฎีเราเรียกว่าเป็น mass extinction) การกำเนิดมหันตภัยดังกล่าวทำลายล้างสิ่งมีชีวิตไปมากก็จริง แต่ไม่ทั้งหมด ราวๆ 70% ของสิ่งมีชีวิตจะสูญสิ้น และภายใต้เงื่อนไขของเวลาและการคัดเลือกตามธรรมชาติ สิ่งมีชีวิตที่แข็งแกร่งกว่า 30% จะคงเหลืออยู่ และวิวัฒนาการต่อไปให้เหมาะกับสภาพที่เหมาะสม

นั่นคือ concept หลักๆที่ Ultron ต้องการ Ultron ถูกสร้างมาเพื่อปกป้องมนุษย์ แต่เมื่อมองจากความไม่เป็นมนุษย์แล้ว ความเป็นมนุษย์จริงๆคืออะไร แม้แต่มนุษย์เหมือนกันก็ยังมียีนส์ที่ต่างกันไป ยีนไหนล่ะที่บ่งบอกว่าถ้ามียีนนี้แล้วจะเป็นมนุษย์ ถ้าไม่มียีนนี้จะไม่ใช่ ในทางวิทยาศาสตร์เราไม่แน่ใจว่ามียีนไหนหรือเปล่าที่มีเพียงแค่ในมนุษย์ และ concept คำว่ามนุษย์มันคลุมเครือมาก เช่นถ้าบอกว่าสามารถสร้างเซลล์สืบพันธุ์ที่มีโครโมโซม 22 + X ซึ่งเป็นจำนวนโครโมโซมในเซลล์สืบพันธุ์ของมนุษย์ได้ อย่างนี้คนที่เป็นหมันถือว่าเป็นมนุษย์หรือเปล่า?

สิ่งที่ Ultron ต้องการจะทำคือพัฒนามนุษย์ให้แข็งแกร่งขึ้นไปเรื่อยๆ และมนุษย์ในที่นี้ก็คือกลุ่มของยีนที่รวมกัน ดังนั้นแนวทางการสร้างมนุษย์ที่แข็งแกร่งขึ้นก็คือพัฒนายีนของมนุษย์ต่อไป ซึ่งในตอนแรกนั้นเขาคิดจะนำเอาโลหะและยีนมนุษย์มารวมกัน และสร้างตัวเองเป็น prototype แรกของมนุษย์ยุคใหม่ แต่เมื่อโปรเจคนี้ล่มสลายลงไป เขาจึงหาวิธีใหม่ โดยการสร้าง mass extinction ขึ้นมาอีกครั้งหนึ่ง เพื่อให้ยีนที่เหมาะสมกว่าได้ดำรงอยู่ต่อไป ยีนที่อ่อนแอถูกกำจัดลง และนั่นคือการสร้างวิวัฒนาการของมนุษย์ที่จะเปลี่ยนแปลงไปสู่สิ่งมีชีวิตใหม่ที่แข็งแกร่งขึ้นกว่าเดิม
ถ้าดูจุดมุ่งหวังที่แท้จริง สิ่งที่ Ultron ทำก็คือการปกป้องมนุษย์ในระยะยาวนั่นเอง มันยาวนานกว่าที่ Avenger มอง และไม่แน่ใจเท่าไรแต่คิดว่านั่นเป็นสาเหตุหนึ่งที่เขาเกลียด Avenger นั่นก็เพราะว่า Avenger เป็นสิ่งที่ขัดขวางการมาของวิวัฒนาการนั่นเอง (การปกป้องยีนที่ควรถูกกำจัด ทำให้วิวัฒนาการเกิดขึ้นช้าลง)

สิ่งที่ Jarvis เมื่อถูกใส่เข้าไปในร่างใหม่และกลายเป็น Vision นั้นตอบคำถามว่าเขาอยู่ข้างไหน เขาตอบไม่ได้ และเขาก็ไม่ได้บอกว่าตนเองถูกสร้างมาเพื่อปกป้องมนุษย์ แต่เขาถูกสร้างมาเพื่อเป็นข้างเดียวกับชีวิต นั่นคือจุดประสงค์ที่แตกต่างกันระหว่าง Vision กับ Ultron พูดง่ายๆก็คือ Vision ไม่ได้ถูกสร้างขึ้นเพื่อปกป้องเผ่าพันธุ์มนุษย์ แต่ถูกสร้างขึ้นเพื่อปกป้องชีวิตมนุษย์ปัจจุบัน สองจุดมุ่งหมายนี้ดูผิวเผินเหมือนจะต่างกัน แต่ความจริงแล้วมันคือจุดมุ่งหมายเดียวกันแต่เกิดจากการตีความคำว่ามนุษย์แตกต่างกันเท่านั้นเอง (อาจจะเป็นเพราะ Vision เองก็เป็น AI ที่พัฒนาตนเองได้และได้เรียนรู้มาระยะหนึ่งตอนที่เป็น JARVIS ซึ่งถ้าหากดูกันต่อก็จะเห็นลูกบุญธรรมของ JARVIS คือ Girl Friday ที่เป็น AI ที่พัฒนาตัวเองตั้งแต่ยังเด็กจนค่อยๆโตขึ้นมาเรื่อยๆเป็นผู้ใหญ่)
การคิดแบบจักรกลอัจฉริยะ หลักการของมันคือการสุ่มคิด แล้วประเมินผลจากสิ่งที่สุ่มได้ว่าใกล้เคียงกับที่ต้องการหรือเปล่า ถ้าใกล้มากก็ถือว่าใช้ได้ ถ้าใกล้น้อย (ไกล) ก็คัดทิ้ง ทำอย่างนี้ไปเรื่อยๆ ก็จะได้คำตอบที่ใกล้เคียงกับที่ต้องการมากที่สุด (อ้างอิงจากหลักการในปัจจุบัน ซึ่งอาจจะแตกต่างจากการคิดของ AI ในหนัง) การคิดแบบนี้มีข้อบกพร่องคือมุ่งหวังแต่ผลลัพธ์เพียงอย่างเดียว โดยไม่สนใจวิธีการ ถ้าต้องการให้ AI สนใจวิธีการด้วยก็ต้องระบุให้วิธีการกลายเป็นผลลัพธ์หนึ่งที่ AI สนใจ ซึ่งมนุษย์คนนึงคงจะไม่สามารถโปรแกรม AI ระดับจักรกลอัจฉริยะให้คำนึงถึงวิธีการทั้งหมดที่ถูกที่ควร เพื่อดำเนินไปถึงเป้าหมายที่ต้องการได้ ดังนั้นสิ่งที่ AI ต้องการก็คือการเรียนรู้ว่าอะไรดี ไม่ดี ไม่ต่างอะไรจากมนุษย์ปัจจุบัน ซึ่ง JARVIS จะมีในส่วนนี้ส่วน Ultron นั้นไม่มี

อย่างไรก็ดีใน AVENGER นี้ทิ้งปมที่น่าสนใจเอาไว้มากเลยว่า ความเป็นมนุษย์ของเรานั้นตัดสินตรงไหน นี่เป็นคำถามเชิงปรัชญาที่นักปรัชญาหลายคนยังดีเบตกันอยู่ ทั้งนี้ทั้งนั้นก็ขึ้นอยู่กับว่าคุณยึดสิ่งใดเป็นตัวตั้งต้นในการคิด ถ้ามองในแง่ของชีววิทยา ก็คือคุณมีความสามารถในการสืบเผ่าพันธ์ุให้มนุษย์ในรุ่นลูกหลานเกิดขึ้นต่อไปได้ (โดยคนที่เป็นหมันก็ถือว่าเป็นมนุษย์แต่เป็นมนุษย์ที่มีความผิดปกติ) ถ้ามองในแง่ของสังคมศาสตร์ก็จะมองไปถึงคุณค่าที่ลึกซึ้งมากกว่าทางกายภาพ มองถึงศักดิ์ศรี ความเท่าเทียม มองถึงคุณค่าทางจิตใจ อย่างที่บอกไปแล้วว่ามนุษย์เรา ถึงจะขึ้นชื่อว่าเป็น Homo Sapiens Sapiens เหมือนกัน แต่จริงๆแล้วเราแทบไม่มีอะไรที่เหมือนกันเลย ทุกคนมีความแตกต่างกันหมด ความเป็นมนุษย์จึงกลายเป็นสิ่งที่อุปโลกขึ้นมาเพื่อรักษาเผ่าพันธุ์เอาไว้ และการเห็นคุณค่าของเผ่าพันธุ์คือสิ่งที่ดีงามที่เราถูกสั่งสอนมาว่าเป็นสิ่งที่เหมาะที่ควร
ดังนั้นแล้ว สิ่งที่เราคิดได้จากหนังเรื่องนี้คือมุมมองของความเป็นมนุษย์ ถ้าคุณมองมนุษย์แค่เพียงว่าสร้างประโยชน์อะไรให้คุณได้บ้าง คุณก็มองมนุษย์อย่างผิวเผินไม่ต่างอะไรกับ Ultron แต่ถ้าคุณมองมนุษย์อย่างมีมิติ เคารพความเป็นมนุษย์ของคนอื่นๆ คุณก็มองมนุษย์อย่างมีมิติ อย่างคนที่ผ่านการเรียนรู้ การขัดเกลามา เหมือน Jarvis

และถ้าหากว่าคุณยังไม่แน่ใจว่าคุณตีความความเป็นมนุษย์ถูกต้องแล้วหรือยัง เราก็ขอโฆษณาแนวทางการตี่ความของคุณค่ามนุษย์ของเราเลยแล้วกัน แน่นอนว่ายิ่งมีคนคิดแบบเดียวกันมากๆ ก็ยิ่งดี ส่วนตัวแล้วเรามองว่ามนุษย์ก็คือมนุษย์ คุณค่าของมนุษย์คือความแตกต่าง ความปกติเป็นแค่บรรทัดฐานที่ถูกสร้างขึ้น ไม่มีอะไรปกติอย่างแท้จริงบนโลก มันเป็นเพียงแค่ความต่าง คนบางคนเลือกที่จะมองความแตกต่างว่าเป็นภัยต่อตนเอง บางคนมองว่าความแตกต่างมันสวยงาม แนวคิดทั้งสองถ้าสุดโต่งมันก็เป็นอันตราย บางครั้งมันก็ต้องมีขอบเขต ขอบเขตที่อยู่ตรงกลางที่เรามองว่ากำลังดี คือ คุณไม่จำเป็นต้องไปยกย่องความเป็นมนุษย์ของคนอื่น แต่คุณต้องไม่เหยียดหยามความเป็นมนุษย์ของใครๆ การเลือกปฏิบัติ การทำลายชื่อเสียง การกดให้คนอื่นรู้สึกต่ำต้อยกว่า ฯลฯ (ลองศึกษาดูดีๆยังมีอีกมาก) เราว่าเรื่องพวกนี้ถ้าคุณทำคุณก็กำลังลดคุณค่าความเป็นมนุษย์ของคนอื่น แต่พร้อมกันนั้นมันก็ลดคุณค่าความเป็นมนุษย์ของตัวเองลงไปด้วย

จงเป็นอย่าง JARVIS


ปล. ขออนุญาต tag ชีววิทยา สังคมศาสตร์ และการศึกษานะครับ มาแชร์กันครับ ผมอยากรู้ว่าเรามองความมนุษย์กันว่าเป็นยังไง