เป็นที่รับรู้กันอย่างดีว่า เด็กในประเทศเอเชียตะวันออก อย่าง จีน ญี่ปุ่น เกาหลี หรือประเทศที่มีชนเชื้อสายจีนเป็นพลเมืองหลักอย่าง สิงคโปร จะมีระดับการศึกษา หรือพูดง่ายๆ ว่าเรียนเก่งกว่าเด็กเอเชียภูมิภาคอื่นๆ ทั้งนี้ยังรวมถึงเด็กในประเทศข้างเคียงที่มีวัฒนธรรมใกล้เคียงกับจีน คือ เวียดนาม ก็ถือว่าเรียนเก่งกว่าเด็กไทยค่อนข้างมาก

กลับเข้ามามองในประเทศไทย ชาวไทลื้อถือว่ามีลักษณะทางชาติพันธุ์และวัฒนธรรมใกล้เคียงกับชาวจีนมากที่สุด เพราะพึ่งอพยพหรือถูกกวาดต้อนลงมาจากสิบสองปันนา เมื่อประมาณ 200 กว่าปีที่ผ่านมานี้เอง ต่างจากชาวไทใหญ่ ไทยวน ไทลาว ไทพวน ที่โยกย้ายลงมาก่อน ทำให้ชาวไทลื้อมีลักษณะใกล้เคียงกับชาวจีนมากที่สุด ซึ่งอาจรวมไปถึงระดับการเรียนรู้ด้วยก็ได้

โฟกัสมาที่เรื่องการศึกษา ฉันได้สมมติฐานที่ว่า... เด็กไทลื้อมักเรียนเก่งกว่าเด็กชาติพันธุ์อื่นๆ เมื่อได้ศึกษาข้อมูล การวัดผลการศึกษาขั้นพื้นฐาน หรือ O-net ของเด็กนักเรียนทั่วประเทศ รวมไปถึงผลการสอบเข้ามหาวิทยาลัย ผลการสอบคัดเลือกเข้าค่ายโอลิมปิกวิชาการ และผลการแข่งขันทางวิชาการอื่นๆ

ฉันพบว่า โรงเรียนในพื้นที่ที่มีชาวไทลื้ออาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก มีระดับมาตรฐานการศึกษาที่สูงกว่าโรงเรียนในเขตพื้นที่อื่นๆ อย่างน่าสนใจ ได้แก่

โรงเรียนปัว อำเภอปัว จ. น่าน
โรงเรียนท่าวังผาพิทยาคม อำเภอท่าวังผา จ.น่าน
โรงเรียนเชียงกลางประชาพัฒนา อำเภอเชียงกลาง จ. น่าน

3 อำเภอนี้ถือว่าเป็นถิ่นฐานของชาวไทลื้อ เพราะมีชาวไทลื้ออยู่อยู่อาศัยเป็นจำนวนมาก โดยเฉพาะอำเภอปัว ที่มีชาวไทลื้ออาศัยอยู่มากที่สุด
นอกจากนี้ ในจังหวัดพะเยายังชาวไทลื้ออาศัยอยู่จำนวนมากใน อำเภอเชียงคำ และอำเภอเชียงม่วน ซึ่งสอดคล้องกับการที่
โรงเรียนเชียงคำวิทยาคม เป็นอีกโรงเรียนประจำอำเภอที่มีมาตรฐานการเรียนที่ดีมาก เป็นอันดับต้นๆ ในระดับภาคเหนือ

นับว่าเป็นเรื่องที่น่าสนใจมาก (สำหรับฉัน) ที่เห็นโรงเรียนในอำเภอเล็กๆ กลางหุบเขามีมาตรฐานการศึกษาที่สูสีกับโรงเรียนในเมือง มีเด็กสอบติดแพทย์ หรือคณะสายแพทย์ทุกปี

ปล. ใครมีข้อมูลเสริมเรื่องการอพยพของชาวไทลื้อในจังหวัดน่าน พะเยา หรือภาคเหนือ ช่วยแบ่งปันกันหน่อยนะค่ะ ขอบคุณค่ะ