สิ่งที่รัชกาลที่ 5 ทำนั้นคือการปฏิรูประบบการปกครองเพื่อสร้างความเป็นรัฐชาติสมัยใหม่   ส่วนประชาธิปไตยนั้นจะเกิดขึ้นได้ต้องสร้างความเป็นรัฐชาติให้เกิดขึ้นมาก่อน    ในยามนั้นสยามยังคงมีลักษณะของจักรวรรดิยุคโบราณอยู่    พระเจ้ากรุงสยามมีอำนาจแค่ส่วนกลาง     ห่างไกลออกไปเป็นอำนาจของมูลนายและเจ้าประเทศราช       ประชาชนอยู่ในเขตพื้นที่ไหนก็มองตนเองเป็นคนที่นั้น      ยังไม่มีสำนึกความเป็นรัฐชาติว่าตนเป็นประชาชนของสยาม

ดังนั้นในขั้นต้นรัชกาลที่ 5 จึงต้องปฏิรูประบบการปกครอง     ให้รวมศูนย์อำนาจมาไว้ที่พระเจ้ากรุงสยาม    เจ้าเมืองและเจ้าประเทศราชต้องรับคำสั่งจากส่วนกลาง  ส่งข้าราชการจากส่วนกลางไปปกครองพื้นที่ต่างๆรอบๆ     ให้ทุกพื้นที่มีความรู้สึกว่าตนอยู่ในการปกครองของพระเจ้ากรุงสยามที่กรุงเทพ     

เมื่อรวบรวมอำนาจการปกครองมาไว้ที่ส่วนกลางได้หมด     ประชาชนก็จะรู้สึกว่าผู้นำสูงสุดของตนคือพระเจ้ากรุงสยามที่กรุงเทพเหมือนๆกัน     ไม่ใช่ว่าอยู่คนละเมืองก็มีเจ้านายคนละคนกัน      เมื่อประชาชนรู้สึกถึงศูนย์รวมที่จุดเดียวกัน     ก็จะทำให้เกิดสำนึกความเป็นชาติ     ว่าพวกตนเป็นคนชาติเดียวกัน       มีพระเจ้าแผ่นดินคนเดียวกัน     อยู่ในประเทศเดียวกัน

---

เปรียบเทียบง่ายๆก็เดิมสยามมีลักษณะเป็นจักรวรรดิ     มีจักรพรรดิสูงสุดคือพระเจ้ากรุงสยาม     และมีราชาอื่นๆปกครองดินแดนต่างๆโดยขึ้นต่อจักรพรรดิที่กรุงเทพ     รัชกาลที่ 5 ก็ค่อยๆเปลี่ยนจากความเป็นจักรวรรดิ (รัฐรวม)     มาเป็นราชอาณาจักร (รัฐเดี่ยว)    ทั้งราชอาณาจักรมีพระเจ้าแผ่นดินอยู่เพียงผู้เดียว     ไม่มีราชาอื่นใดอีก