ตอนแรกก็คิดยังงั้นนึกว่ายังอยู่ในยุคมืดผู้คนไม่ได้เรียนหนังสือ แต่พอมาศึกษาประวัติศาสตร์ดูยุคนั้นยุโรปก็เจริญแล้วนี่ครับ อย่างนักวิทย์ของยุโรปคือโรเจอร์ เบคอน ซึ่งเป็นผู้คิดค้นสูตรดินปืนของยุโรปซึ่งเป็นคนที่เก่งมาก จีนคิดค้นสูตรดินปืนได้ก่อนยุโรปก็จริงแต่ด้วยความบังเอิญในการผสมยาทำให้ค้นพบ แต่โรเจอร์ เบคอนเอาไปวิเคราะห์แป๊บเดียวไม่กี่ปีก็สามารถคิดสูตรดินปืนได้เช่นเดียวกับจีน และนักวิทย์ในสมัยก่อนอาจเรียกว่านักเล่นแร่แปรธาตุของยุรโรปคนอื่นก็สามารถคิดค้นสูตรดินปืนที่เหนือกว่าของโรเจอร์และของจีนได้ในเวลาหลังจากนั้นไม่นาน แสดงว่าด้านวิทยาการยุโรปในตอนนั้นก็ไม่น้อยหน้านี่ครับ นอกจากนั้นโรเจอร์ เบคอนยังเป็นคนพัฒนาเลนส์ซึ่งใช้ในการมองเห็นด้วยนะครับ โดยต้องคำนวณความโค้นนูนของเลนส์ว่าต้องเท่าไรถึงจะดีแค่นี้ก็ยากกว่าที่จีนค้นพบดินปืนด้วยความบังเอิญแล้วนี่ครับ และว่ากันว่าเขายังได้เสนอแนวคิดในการสร้างบอลลูนเป็นคนแรกโดยออกแบบอากาศยานทรงกลมที่บรรจุก๊าซโดยบอกว่าถ้าอากาศด้านในเบาว่าภายนอกจะทำให้ของลอยได้ แต่กลับถูกศาสนจักรมองว่าเป็นความคิดชั่วร้ายและถูกจับไปขัง แต่เขาก็เขียนบันทึกเกี่ยวกับแนวคิดของเขาไว้ในบันทึกมีคนมาค้นพบบันทึกของเขาเกี่ยวกับการออกแบบอากาศยานประเภทบอลลูนหลังจากนั้นถึงสองร้อยปี ลองเป็นยังงี้ก็แสดงว่าความคิดบางอย่างของเขาก็ก้าวล้ำหน้าจีนบางเรื่องไปแล้วนะครับ ถ้ายุโรปมีคนที่คิดเก่งๆ ยังงี้แล้วทำไมในยุคนั้นยุโรปถึงยังไม่เจริญเท่าจีนเหมือนกับที่หลายๆ คนพูดและทำไมถึงแพ้มองโกลได้ครับ

          เรื่องเครื่องแต่งกายในศตวรรษที่ 13 ยังไม่สวยงามมากโดยเฉพาะเครื่องแต่งกายผู้หญิงจะมีดีหน่อยก็พวกผู้หญิงที่เป็นคนชั้นสูงหญิงชาวบ้านใส่ชุดไม่สวยงามเลย ไม่เหมือนกับช่วงปลายศตวรรษที่ 14 หรือศตวรรษที่ 15 แต่ชุดผู้หญิงที่สวยๆ ในสมัยนั้นก็มีแม้จะสวยเที่ยบไม่ได้กับชุดในยยุคหลัง แต่เมื่อเทียบกับชุดผู้หญิงชั้นสูงของจีนผมว่าชุดสตรียุโรปชั้นสูงบางชุดสวยกว่าชุดหญิงชั้นสูงของจีนนะครับ ชุดของจีนที่สวยกว่าชุดชาวบ้านของตะวันตกในยุคนั้นก็มีอย่างชุดที่เรียกว่า han fu ครับชุดจอมยุทธหญิงจีนแบบที่เราเห็นในหนังน่ะครับแต่มีหลายสีกว่า แต่ชุดที่สตรีจีนที่เป็นชาวบ้านใส่และชุดที่หญิงชั้นสูงของจีนใส่ผมว่าไม่สวยเลยครับ สู้ชุดของสตรียุโรปชั้นสูงไม่ได้ อยากรู้ว่ายุโรปในตอนนั้นก็มีวิถีชีวิตที่สวยงามอย่างนี้แม้จะยังไม่เท่ากับยุคเรอเนสซองส์ แต่ทำไมหลายคนถึงบอกว่ายังล้าหลังกว่าจีนล่ะครับผมงง