คือสงสัยน่ะครับโดยปกติเราจะคิดว่าปืนในยุคแรกเช่นปืนไฟ หรือปืนคาบชุดยุโรปคิดขึ้น แต่มาค้นพบที่หลังว่าในสมัยราชวงศ์หมิงที่จีนได้มีการคิดค้นปืนที่ใช้ระบบไกกันแล้วครับแต่ระยะเวลาไม่แน่คือตั้งแต่ปี 1368-1600 โน่นน่ะครับ ในเอกสารหลักฐานก็ไม่ปรากฏว่าคิดได้ตั้งแต่ต้นราชวงศ์หรือเปล่าหรือคิดในช่วงกลางราชวงศ์ในช่วงศตวรรษที่ 15 เพราะไม่ระบุเวลาให้ชัดเจนระบุแต่ว่าคิดได้ในสมัยราชวงศ์หมิงตั้งแต่ 1368-1600 ซึ่งอาจไม่ได้คิดตั้งแต่ปี 1368 ก็ได้อาจจะมาพัฒนาในภายหลังตะวันตก เพราะชาติตะวันตกเริ่มมีอาวุธปืนใช้ครั้งแรกในปี 1437 หรือ 1440 ครับ แต่ปืนหัวหลงจิงในช่วงแรกของจีนเท่าทีศึกษาดูในยุคแรกในตอนแรกมันเป็นอาวุธที่มีลักษณะเหมือนหอกไฟนี่ครับใช้จุดสายชนวนแล้วยิงเอายังไม่ได้พัฒนาไปแบบเป็นไกปืน และก็มาเป็นปืนหัวหลงจิงในรุ่นที่สองก็พัฒนาเป็นแบบไกปืนแล้วแต่ก็ระบุแค่ว่าถือกำเนิดในช่วงราชวงศ์หมิงตั้งแต่ 1368-1600 เวลามันคาบเกี่ยวกับทางตะวันตกที่คิดปืนไม่มาก คือถ้าคิดได้ตั้งแต่ต้นราชวงศ์ช่วงปลายศตวรรษที่ 14 ปี 1368 ก็อาจเรียกได้ว่าจีนคิดก่อน แต่ถ้าคิดได้ตั้งแต่ช่วงกลางราชวงศ์คือปี 1450 เป็นต้นไปตะวันตกก็คิดก่อน แต่ปืนหัวหลงจิงตอนตั้งราชวงศ์หมิงครั้งแรกมันยังเป็นแค่หอกที่ยิงกระสุนได้อยู่ ไอ้ไกปืนนี่มาพัฒนาที่หลังแต่ก็อยู่ในยุคราชวงศ์หมิงเหมือนกัน ก็เลยสงสัยว่าปืนไฟที่เราเห็นแท้จริงแล้วจีนหรือชาติตะวันตกคิดได้ก่อนกันแน่ครับ

          กับอีกเรื่องคือปืนใหญ่ๆ ในยุคหลังที่มีขนาดใหญ่และมีล้อติดแล้วให้เคลื่อนที่ได้สะดวกเนี่ยจีนหรือตะวันตกคิดครับ ปืนใหญ่ในยุคแรกในช่วงศตวรรษที่ 12-13 ในช่วงราชวงศ์ซ่งยังเป็นปืนใหญ่ขนาดเล็กครับยังไม่มีล้อมีขนาดใหญ่กว่าแขนคนหน่อยเดียวเวลายิงก็ต้องเอาไปวางพาดกับฐานหรือราวไม้ แต่ปืนใหญ่ในยุคหลังที่ีมีขนาดใหญ่และมีลูกล้อแบบที่เราเห็นที่เป็นปืนใหญ่ขนาดใหญ่และมีล้อแล้วที่เราเห็นในหนังตะวันตกเป็นคนคิดหรือเปล่าครับ แต่ในยุคราชวงศ์หมิงก็มีปรากฏปืนใหญ่แบบที่มีล้อแล้วครับแต่ยังไม่พัฒนาไปมากโดยเป็นเกวียนขนาดใหญ่ให้คนหลายคนเข็นและมีปืนใหญ่ตั้งอยู่บนเกวียน กับแบบที่มีฐานล้อยาวๆ สี่ล้อยังไม่ทันสมัยเท่าตะวันตกและตรงกลางกระบอกปืนหล่อเป็นรูปทรงกลม ยังไม่กระทัดรัดและทันสมัยเท่าตะวันตกแต่แค่บอกว่าคิดในสมัยราชวงศ์หมิงแต่ในยุคราชวงศ์หมิงก็ตั้งแต่ปลายศตวรรษที่ 14 ถึงต้นศตวรรษที่ 17 โน่น แต่ชาวตะวันตกใช้ปืนใหญ่ที่มีล้อน่าจะช่วงปลายศตวรรษที่ 15 ย่างเข้าศตวรรษที่ 16 ก็เลยสงสัยว่าไอ้ปืนใหญ่แบบที่มีล้อแล้วเนี่ยที่ทันสมัยกว่าปืนใหญ่ที่ขนาดเล็กและวางพาดกับฐานไม้ของจีนในยุคแรกจีนหรือตะวันตกเป็นคนคิดก่อนครับ

          อีกประการสุดท้ายคือ ผมไปศึกษาประวัติศาสตร์อย่างละเอียดทำให้ได้รู้ข้อมูลใหม่ๆ มาก ผมก็เลยสงสัยว่าไอ้ตำราเรียนประวัติศาสตร์ของเราทำไมเขียนแยกเป็นเล่มทำไมไม่เขียนประวัติศาสตร์หลายๆ แห่งปนกันในเล่มเดียว การเขียนแยกเป็นเล่มทำให้เรามองภาพรวมไม่ค่อยออกเนื่องจากเมื่ออ่านแล้วทำให้ไม่รู้ว่าเหตุการณ์ใดของอาณาจักรไหนเกิดก่อนกัน และบางอย่างคาบเกี่ยวกันนะครับเช่นการพัฒนาของสิ่งต่างๆ นั้นพัฒนาจากที่หนึ่งก่อนแล้วค่อยไหลไปอีกอาณาจักรหนึ่ง เวลาเขียนตำราแยกไปเป็นคนละเล่มเช่นประวัติศาสตร์กรีกละโรมันเล่มหนึ่งจีนเล่มหนึ่งอียิปต์เล่มหนึ่ง ทำให้เราไม่รู้ว่าเหตุการณ์ใดเกิดก่อนหลังทั้งๆ ที่อาณาจักรต่างๆ เหล่านี้มีความเกี่ยวโยงกันนะครับเช่นการแพร่ขยายวิทยาการจากที่หนึ่งสู่ที่หนึ่งสิ่งประดิษฐ์ที่อีกที่หนึ่งคิดได้ก่อนและค่อยไหลไปอีกอาณาจักรหนึ่งในช่วงเวลาไล่เลี่ยกัน เวลาเขียนแยกกันคนละเล่มทำให้มันดูเหมือนไม่ต่อกันไม่รู้ว่าเหตุการณ์สำคัญใดเกิดก่อนและการไหลผ่านเทคโนโลยีชาติใดคิดได้ก่อน เช่นในประวัติศาสตร์โรมันเห็นมีหน้าไม้แล้วและพัฒนาหน้าไม้ยักษ์ แต่พอไปศึกษาประวัติศาสตร์จีนทำให้รู้ว่าจีนคิดค้นหน้าไม้ได้ก่อนและกรีกค่อยรับเข้าไปและโรมันค่อยรับเข้าไปจากกรีกอีกที เหตุการณ์บางอย่างก็ต่อเนื่องกันอย่างเช่นในสมัยก่อนผมคิดว่าอาณาจักรโรมันล่มสลายไปก่อนศึกสามก๊ก แต่พอศึกษาถึงรู้ว่าในช่วงยุคสามก๊กโรมันก็ยังอยู่ และผมยังเคยคิดว่าอัตติลาอยู่ในยุคก่อนสามก๊กแต่เมื่อศึกษาดูอีกทีจึงรู้ว่าอยู่ในยุคหลังสามก๊ก การแยกเขียนประวัติศาสตร์เป็นเล่มๆ ทำให้เราไม่เห็นช่วงต่อของเวลาอย่างละเอียดและไม่รู้ว่าสถานการณ์ของแต่ละประวัติศาสตร์นั้นเชื่อมต่อกันอย่างไร ทำให้มองประวัติศาสตร์เพียงด้านเดียวเห็นความเจริญเพียงด้านเดียวไม่รู้ว่าความเจริญใดเกิดก่อนหลังและไหลผ่านกันเข้าไปอีกที่ได้อย่างไร การที่ผมจะรู้ละเอียดมากขึ้นผมต้องไปศึกษาจากวิกิหน้าต่างประเทศและเอาช่วงเวลามาคำนวณเองถึงรู้ว่าบางอย่างที่นึกว่ามันคนละยุค อารยธรรมหนึ่งที่เจริญกว่าอีกอารยธรรมหนึ่งนึกว่าเกิดก่อนที่แท้มันยุคเดียวกันนี่หว่า ทำไมเขาไม่เขียนตำราสรุปย่อความเป็นมาของอารยธรรมต่างๆ และความเกี่ยวเนื่องกันเป็นเล่มเดียวล่ะครับ