จริง ๆ ถ้าจะพูดถึงว่าเนื้อเรื่องไม่สมเหตุสมผลยังไงมันมีเยอะแยะเลย เพราะหนังสือนี้แต่งแบบมองทุกอย่างเป็นโลกในนิยายโดยที่เราอาจจะเอาเหตุผลแบบคนปัจจุบันจริง ๆ ไปอธิบายไม่ได้ดีนัก มันคือโลกที่สมเหตุสมผลในโลกของมันเองมากกว่า มีกฏอันไม่สมเหตุสมผลอย่างเช่น การอ้างแต่สายเลือดเพื่อการมีอำนาจ (เป็นแนวคิดแบบยุโรปที่ยังมองเรื่องการใช้สายเลือดสืบทอดตำแหน่งเป็นเรื่องสำคัญ) หรือกระทั่งการแบ่งชนชั้นกันตั้งแต่เกิด ไม่ว่าจะเป็นเรื่องเหล่าเทพที่แบ่งชั้นเป็นวาลาร์ซึ่งเป็นเทพชั้นปกครองและไมอาร์ซึ่งเป็นเทพชั้นรอง (มีหลากหลายระดับ ตั้งแต่ระดับทำงานกระจ็อกไปจนถึงระดับทำงานใหญ่ บางองค์เก่งกว่าวาลาร์ แต่เพราะเกิดมาเป็นไมอาร์ดังนั้นก็จะต้องเชื่อฟังวาลาร์อยู่ดี) หรือเรื่องการที่ขนาดพวกเอล์ฟยังแบ่งชนชั้นตามวาสนา (และการตัดสินใจ) ที่ได้เห็นแสงต้นไม้คู่ เอล์ฟที่ไม่ได้เห็นแสงก็จะฉลาดไม่มาก หน้าตาไม่ดีเท่าพวกที่เคยเห็นแสงหรือสืบเชื้อสายจากพวกที่เคยเห็นแสง

ตัวผมนั้นทำความเข้าในกับเรื่องนี้ประมาณที่จะร่ายดังต่อไปนี้....

เอล์ฟไม่ได้ตายแล้วฟื้นทุกคนครับ มันเป็นเคส ๆ แล้วก็แล้วแต่ว่าเทพจะลำเอียงเข้าข้างใคร (อันนี้ตอบตามความรู้สึกคือเหล่าเทพในเรื่องนี้ไม่ได้เป็นกลางจริง ๆ จะเห็นอกเห็นใจและรักเอล์ฟมากกว่าเผ่าพันธุ์อื่น ๆ โดยเฉพาะเทพสูงสุดที่เป็นผู้สร้างเอล์ฟขึ้นมา พวกเอล์ฟเหมือนเป็นอภิสิทธิ์ชน เหมือนเป็นผลงานทางศิลปะที่เทพสูงสุดโปรดปรานมาก ๆ และเหล่าเทพอื่น ๆ ก็ค่อนข้างชอบเอล์ฟมาก ๆ ถึงขนาดแรกเริ่มเดิมทีเหล่าเทพที่ไม่มีร่าง มีแต่ดวงจิตพอเห็นเอล์ฟเกิดขึ้นมาก็พากันเนรมิตร่างของตัวเองให้เหมือนเอล์ฟอีก) เอล์ฟบางคนมีความสามารถสูงกว่าเทพไมอาร์ชั้นล่าง ๆ เสียอีก เท่าที่ผมรู้มีเอล์ฟแค่สองคนที่ตายแล้วฟื้น คนแรกคือลูธิเอน ซึ่งเป็นธิดาของธิงโกลและเทพีเมลิอัน เมื่อตอนที่เบเรนตายนั้นลูธิเอนก็เสียใจมากตายตามไป เมื่อดวงวิญญาณไปปรากฏที่ท้องพระโรงแห่งมานดอส เหล่าเทพเห็นใจในความเศร้าโศกเสียใจของลูธิเอน (เอล์ฟและมนุษย์ที่ตายไปแล้วดวงวิญญาณจะไปเฝ้าเทพมานดอสแล้วถูกแยกให้ไปอยู่คนละที่กัน) จึงให้ลูธิเอนได้กลับมาเกิดเป็นมนุษย์อีกครั้งแล้วอยู่กินกับเบเรนจนทั้งคู่มีลูกชาย (ซึ่งได้รับอภิสิทธ์ให้เป็นเอล์ฟไม่ได้เป็นมนุษย์เหมือนพ่อแม่ในตอนนั้น) แล้วก็แก่ตายไปตามปกติ ส่วนเอล์ฟอีกคนที่ตายแล้วได้เกิดใหม่คือกลอฟินเดล ซึ่งเหล่าเทพให้กลับมาเกิดใหม่เพื่อทำภารกิจให้สำเร็จ (ผมจำเรื่องราวของกลอฟินเดลละเอียด ๆ ไม่ได้ละ แต่ใน LOTR ฉบับหนังสือเป็นตัวละครที่พาโฟรโด้ข้ามฟอร์ดบรุยเนน แต่ในหนังเปลี่ยนให้เป็นอาร์เว่น) นอกนั้นเอล์ฟอื่น ๆ ตายแล้วก็จะไปรวมกันอยู่ในท้องพระโรงแห่งมานดอส ซึ่งจะได้อยู่แบบเหมือนวิญญาณตายซากไม่มีสิ่งน่าอภิรมย์ใด ๆ ดังนั้นจริง ๆ แล้วเหล่าเอล์ฟก็ไม่ได้อยากตายกันสักเท่าไหร่ เพราะตายแล้วไม่ได้ไปอยู่ในที่สุขสมอะไร

ส่วนเรื่องการสืบพันธุ์ของเอล์ฟ เนื่องจากผู้แต่งแต่งมาอย่างนั้น เลยคิดว่าเนื่องจากมีชีวิตยืนยาว ดังนั้นชีวิตคงน่าเบื่อพอประมาณ เหล่าเอล์ฟเลยอาจจะไม่ได้สมสู่กันบ่อยเท่ามนุษย์ อย่างเจ้าชายเฟอานอร์เป็นเอล์ฟที่มีลูกชายตั้ง 7 คนแน่ะ แสดงว่าเฟอานอร์ค่อนข้างขยันในเรื่องบนเตียงพอประมาณ เอล์ฟจะมีคู่แค่หนึ่ง เมื่อเบื่อกันแล้วก็ไม่สามารถหาคู่ใหม่ได้ (ผิดบัญชาเทพ) ถ้าจะแต่งงานใหม่ต้องมีเหตุสมควร เช่นกรณีพระบิดาของเฟอานอร์ที่แต่งงานใหม่เพราะมารดาของเฟอานอร์หลังจากคลอดลูกแล้วก็ไม่อยากมีลูกอีก พระบิดาเลยได้รับอนุญาตให้แต่งงานใหม่ได้ และจะสังเกตได้ว่าเอล์ฟที่แต่งงานกับมนุษย์เช่นอาร์เว่นก็มีลูกหลายคนพอสมควร เลยคิดว่าถ้าเอล์ฟสมสู่กันบ่อยก็คงได้ลูกเต็มบ้านเต็มเมืองแน่ ๆ

ส่วนออร์ค วิธีเพาะพันธุ์ไม่ระบุว่าทำยังไง บ้างว่าให้ออร์คไปจับสาวมนุษย์มาเป็นเมีย บ้างว่าให้คาถาอาคมให้พื้นดินเป็นที่อุ้มท้อง (เช่น กรณีการเพาะพันธุ์อุรกไฮ) แต่ผู้แต่งไม่ได้บรรยายว่าทำยังไงกันแน่ ซึ่งออร์คเป็นกึ่งอมตะเช่นเดียวกับเอล์ฟ (ถ้าไม่โดนฆ่าก็จะมีอายุยืนยาวมาก ๆ) ออร์คกินดันเองก็ได้ กินอาหารอย่างอื่นก็ได้ แต่เน้นเป็นพวกเนื้อสด (หรือเน่ามันก็กินได้) ออร์คจึงมีมากมายในขณะที่เอล์ฟจำนวนมากอพยพกลับไปทวีปอามัน แล้วเหลืออยู่น้อยนิด แถมยังไม่ค่อยสืบพันธุ์อีก จำนวนเลยน้อยกว่าออร์คมากมายนัก

อันที่จริงเกี่ยวกับโรฮันกับพวกอิสเตอริงนั้นเป็นเหมือนอาณาเขตใกล้กันเลยกระทบกระทั่งกัน มีการบุกรุกปล้นชิง ไม่อยู่กันอย่างสงบ มันเลยกลายเป็นศํตรูกัน พวกหนึ่งชอบใช้ชีวิตแบบโจร กับอีกพวกหนึ่งใช้ชีวิตปกติ ดังนั้นไม่แปลกที่พวกโจรจะถูกกีดกันออกจากสังคมปกติ

ส่วนดินแดนไชร์ ประชาชนชาวไชร์จริง ๆ ในอดีตก็เคยมีขุนศึก มีฮ็อบตัวใหญ่ที่เล่ากันเป็นเรื่องเป็นราวว่าตัวใหญ่พอจะขึ้นขี่ม้าได้ (บรรพบุรุษทางตระกูลตุ๊กที่เป็นญาติกับบิลโบ้) แล้วชาวไชร์จริง ๆ แล้วไม่ถึงกับสู้คนไม่เป็น เพียงแต่ชอบรักสงบ สาเหตุที่ไชร์อยู่รอดปลอดภัยมาโดยตลอดเป็นเพราะมีกลุ่มมนุษย์ดูเนไดน์ (ซึ่งสือบเชื้อสายจากชาวนูเมนอร์ เป็นมนุษย์ที่มีบรรพบุรุษคนแรกคือเอลรอสพี่ชายของเอลรอนด์ที่ได้รับพรให้เป็นมนุษย์ที่อายุยืนยาวกว่ามนุษย์ทั่วไป สายเลือดเหล่านี้สืบเชื้อสายมาเป็นกษัตริย์แห่งกอนดอร์และอาร์นอร์ด้วย) พวกพรานป่าดูเนไดน์นี้คอยลาดตระเวนตามชายแดนของไชร์ ช่วยปกป้องชาวไชร์ไม่ให้โดนรุกรานมานาน

วิธีการที่เซารอนเสนอให้แกต่มนุษย์ผู้โลภมากคือจะให้ดินแดนที่พวกนั้นอยากได้ ปกครองดินแดนเหล่านั้นภายใต้อำนาจควบคุมของเซารอน แค่นี้ก็เพียงพอที่จะทำให้เหล่ามนุษย์ที่ไม่มีดินแดนอุดมสมบูรณ์เป็นของตนเองพร้อมจะรบเพื่อเซารอนแล้ว พวกนี้อาจจะไม่ฉลาดพอที่จะรู้ว่าพอตกอยู่ใต้อำนาจเซารอนแล้วจะเป็นเช่นไร

ในส่วนของความร่ำรวยของคนแคระ ตรงนี้ผมว่าคนแคระเป็นนักสะสมของมีค่า มีอาชีพแค่ทำเหมือง ส่วนของกินน่ะเอาของมีค่าไปค้าขายกับมนุษย์แทน คนแคระหลงไหลการทำเหมืองมาก ทั้งชีวิตทำแค่เหมือง ทำอาวูธ ทำสิ่งประดิษฐ์ต่าง ๆ และสะสมของเหล่านี้มากมายทำให้มีอำนาจต่อรองกับรัฐที่ยากจนกว่า (ส่วนใหญ่พวกมนุษย์ธรรมดาจะไม่ร่ำรวยอะไร มักประกอบอาชีพเกษตรกรรมและค้าขายกับเศษทองของคนแคระเท่านั้น เรื่องสมบัติต่าง ๆ ถือว่าชาวมนุษย์แทบจะไม่มีอะไรเทียบได้เลย ดังนั้นมันเหมือนกับว่ามนุษย์มีดีมานด์คือสมบัติของคนแคระ ส่วนคนแคระมีดีมานด์คือของกินจากมนุษย์ ระบบเศรษฐกิจเลยยังเดินต่อไปได้ ในขณะที่สมบัติมากมายในท้องพระคลังมจุดประสงค์หลักที่มีมันไว้คือ..."ของสะสม" เอาไว้อวดพวกเอล์ฟว่ารวยกว่าอะไรประมาณนั้น