ถ้าใช้ทุนหมดตามระยะเวลาที่กำหนดในสัญญาแล้วก็ถือว่าเลิกแล้วต่อกันไป ไม่มีภาระผูกพันต่อกันตามกฎหมาย อยากจะอยู่ต่อ หรืออยากจะลาออกไปทำอย่างอื่น อันนี้เป็นสิทธิส่วนบุคคลของนักเรียนทุนแต่ละคน

นักเรียนทุนบางคนที่คิดว่าตนเองเหมาะกับการทำงานระบบราชการ ไม่เหมาะกับการไปทำงานภาคเอกชนที่แข่งขันกันสูงๆ มีคนรุ่นหลังข้ามหน้าคนรุ่นก่อนได้ทุกเมื่อ หรือไม่กล้าเสี่ยงไปประกอบกิจการของตนเอง หลังจากใช้ทุนหมดก็อาจจะอยู่ต่อจนเกษียร บางคนที่เขาคิดว่าเขามีโอกาสที่ดีกว่าทำงานราชการเขาก็ย้ายไปทำอย่างอื่น มันก็เท่านั้นเอง

ถ้าเทียบปัญหาของนักเรียนทุนลาออกไม่ยอมอยู่ในระบบกับปัญหาการเมือง ปัญหาสังคมของบ้านเราในปัจจุบันนี้ผมว่า เรื่องนี้เป็นเรื่องเล็กมากๆ

เรื่องนักเรียนทุนลาออกหลังจากใช้ทุนหมด นี่เป็นปัญหาของส่วนราชการคือต้องไปตีโจทย์ให้แตกว่าทำไม คนเก่งๆ นักเรียนทุน เขาถึงเลือกไปทำงานให้หน่วยงานอื่นๆ แล้วทำอย่างไรถึงจะดึงดูดคนพวกนี้ไว้ได้ ไม่ใช่ไปตั้งคำถามว่าทำไมนักเรียนทุนถึงไม่อุทิศชีวิตยอมทำงานให้ราชการต่อไป

การที่จะให้ค่าตอบแทนน้อยๆ ต่างกับราคาตลาดสามสี่เท่า แต่ก็อยากได้คนเก่งๆ มาทำงานให้ ผมว่าแนวคิดแบบนี้มากกว่าที่เอารัดเอาเปรียบสังคม เอาเปรียบหน่วยงาน ห้างร้านบริษัทอื่นๆ ในประเทศ เพราะถ้าเขาอยากได้คนคุณภาพระดับนักเรียนทุนเขาต้องจ่ายมากกว่าราชการถึงสามสี่เท่า

ในขณะที่ทางราชการเอาเงินภาษีไม่กี่ล้านบาทมาส่งให้เรียนแต่กลับตัดโอกาสการสร้างรายได้ในอนาคตของผู้รับทุนซึ่งคิดแล้วมากกว่าเงินที่ใช้จ่ายจริงในการส่งให้ไปเรียนเสียหลายเท่า ดังนั้นการบังคับผูกมัดให้มาทำงานชดใช้ทุนตามระยะเวลา ก็ถือเป็นการแลกเปลี่ยนที่สมน้ำสมเนื้อกันไปแล้ว ไม่ควรจะมีภาระผูกพันอะไรกันอีก ทั้งทางด้านกฎหมายและด้านจริยธรรม

ถ้ารัฐบาลเห็นว่าคนกลุ่มนี้เป็นความหวังเป็นกำลังหลักในการพัฒนาประเทศ ก็ต้องไปคิดกลยุทธในการรักษาและดึงดูดคนกลุ่มนี้ไว้กันเอง แบบที่บริษัทเอกชนชั้นนำของบ้านเราเขาทำกัน

การจะมาอยู่เฉยๆ เป็นเสือนอนกิน ไม่ปรับปรุงองค์กรของตนเองให้แข่งขันได้ พอเสียทรัพยากรบุคคลที่สำคัญไปก็ออกมาเรียกร้องความรับผิดชอบจากนักเรียนทุน ผมว่าเป็นแนวคิดที่เห็นแก่ได้มากไปหน่อย