มนุษย์เราเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม (Mammals) ก็คุ้นเคยกันดี ไม่ใช่เรื่องแปลก แต่ถ้าลองมานั่งคิดดู การที่มีต่อมในร่างกาย ผลิตของเหลวสีขาวครีมออกมาให้ตัวอ่อนได้ดื่มกิน มันก็เป็นเรื่องแปลกดีเหมือนกันนะ มันเกิดขึ้นมายังไง นักวิทยาศาสตร์เองก็สงสัยในเรื่องนี้ พยายามศึกษาหาคำตอบว่าต่อมน้ำนมมีกำเนิดมาตอนไหน ยังไง ไม่ใช่เรื่องง่ายเพราะแทบไม่มีหลักฐานอะไรเลย ในวงการนักบรรพชีวินวิทยาศึกษาเรื่องนี้กันมานาน มีหลากหลายความเห็น สมมติฐานมากมาย แต่เอาแบบสรุปในที่นี้ ค่อนข้างจะยอมรับกันว่ามีความเป็นไปได้หรือทฤษฎีที่พออธิบายได้อยู่สองอย่างก็คือ 

1.       ต่อมน้ำนมมีวิวัฒนาการมาจากต่อมที่ผลิดสารชีวเคมีหรือสารฆ่าเชื้อเพื่อป้องกันไม่ให้ตัวอ่อนหรือลูกสัตว์นั้นๆ ติดเชื้อโรคหรือแบคทีเรียที่เป็นอันตราย 

2.       เดิมทีต่อมน้ำนมผลิตของเหลวที่ช่วยให้ความชุ่มชื้นกับเปลือกไข่ แต่ตัวอ่อนพอฟักออกจากไข่แล้วกลับกินของเหลวนี้เข้าไป ต่อมาก็เลยเกิดวิวัฒนาการมาเป็นน้ำนม

ข้อ 2. นี้มีเหตุผลสนับสนุนตรงที่สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมสมัยโบราณนั้นยังออกลูกเป็นไข่อยู่ มีหลักฐานพิสูจน์ก็คือ ปัจจุบันนี้เรายังมีตุ่นปากเป็ดซึ่งออกลูกเป็นไข่เหมือนกัน และในทางวิวัฒนาการ การพิสูจน์ DNA  ตุ่นปากเป็ดถือว่าเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่เก่าแก่ อยู่ในสายวิวัฒนาการ (Lineage) ที่อยู่มานานกว่าใครเพื่อน



การจะระบุว่าสิ่งมีชีวิตชนิดไหนที่มีต่อมน้ำนมเกิดขึ้นมาเป็นครั้งแรกของโลกนั้นทำไม่ได้ ไม่มีหลักฐานที่จะฟันธง เพราะต่อมน้ำนมเป็นเนื้อเยื่ออ่อนบาง เน่าเปื่อยไปหมดแล้ว แต่สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมชนิดแรกๆ ของโลกนั้นพอบอกได้ นั่นก็คือ Morganucodon สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมโบราณชนิดนี้มีขนาดตัวเท่าๆ กับหนูในปัจจุบัน ความยาวลำตัวไม่รวมหาง ประมาณ 10 เซนติเมตร มีชีวิตอยู่ในช่วง 220-210 ล้านปีมาแล้ว ฟอสซิลของ Morganucodon ถูกค้นพบครั้งแรกในประเทศจีน และทางใต้ของเวลส์ (สหราชอาณาจักร) ระหว่างปี 1947-1948

*** การจำแนกว่าซากสิ่งมีชีวิตตัวไหนเป็น mammals จะดูหรือเทียบเคียงจากลักษณะสัณฐานของกระดูกและฟัน และช่องเปิดกะโหลกศีรษะ



สรุปประเด็นจากหนังสือ : The Rise and Reign of the Mammals ; Mariner Books ,2022