กระแส soft power มาพร้อมๆกับละคร Romantic Comedy พรหมลิขิต ภาคต่อจาก ละครบุพเพสันนิวาส
เมื่อกว่า 3 ปี ที่ผ่านมา ก่อนการเกิดระบาดของโควิด ในขณะที่รัฐบาลก็ประกาศตั้งกรรมการ soft power แห่งชาติ และวางนโยบายส่งเสริมการเป็น soft power country
ผมเฝ้าดูประเด็นเรื่อง soft power ที่คนไทยพูดกันในหลายวงการ แต่ดูประหนึ่งว่า มีคนจำนวนมากรวมทั้งผู้กำหนดนโยบาย soft power ก็ยังไม่ค่อยเข้าใจ และทำความรู้จักลงลึกในความหมายและปริบทของ soft power ที่ชัดเจน
หลายคนบอกว่า soft power คือ หมูกระทะ
บางคนบอกว่า ก็ลิซ่า Blackpink นั่นไง บ้างก็ว่าจัดแฟชั่น วีค ในเมืองไทย
ออเจ้าหลายคน ก็บอกว่า จัดกิจกรรมเยอะดึงคนมาเมืองไทย คือ soft power หลายหน่วยงานบอกว่า ก็อาหารไทย แหล่งท่องเที่ยวนั่นไงล่ะ คือ soft power
ซึ่งในสำหรับประเทศไทย หากหยิบยกสิ่งที่เรียกว่า Soft Power ที่ภาครัฐวางกำหนดขอบเขตมีสัญลักษณ์ 5F ได้แก่
Food อาหารไทย
Film ภาพยนตร์ไทย
Fashion การออกแบบไทย
Fighting ศิลปะการป้องกันตัวแบบไทย
Festival เทศกาลและประเพณีไทย
แต่กรอบแนวทางที่ตั้งมา ยังไม่มีข้อมูลที่เด่นชัดว่า อะไรคือ DNA แห่ง soft power ?
แต่เมื่อพิเคราะห์ดูจากสิ่งที่เห็น ดูข้อมูลวิจัยจากหลายประเทศที่สำเร็จมาแล้ว ผมเลยจะขอบัญญัติไว้ว่า softpower คือ “พลังนุ่มนิ่มที่แสดงออกอย่างนุ่มนวล มีการวางแผน เติมความคิดสร้างสรรค์ มีดำเนินการต่อเนื่อง อย่างเป็นระบบและกระบวนการ โดยใช้เวลาในการสร้าง และส่งผลให้ผู้คนมีความเชื่อ ศรัทธา ยอมรับ และแปรเปลี่ยนความชอบมาเป็นการยินยอมจ่ายเงิน เพื่อให้ได้เข้าถึงสิ่งนั้น ด้วยความยินดี”
พลังนุ่มนวล จะประกอบด้วยกลยุทธ์ 3 อย่าง คือ
วัฒนธรรม/ประเพณี อาจจะมีมาดั้งเดิม สูญหายไป หรือสร้างขึ้นมาใหม่
Political Policy กลยุทธ์ทางการเมือง
International policy ยุทธศาสตร์ระหว่างประเทศ
ทั้งหมด ทำแบบเนียนเนียน เนิบเนิบ นุ่มนวล
ข้อสำคัญของการทำ soft power ต้องมีกระบวนการในการสร้าง กระบวนการรักษา กระบวนการส่งเสริมที่จริงการกำเนิดของ soft power มาจากการคิดกลยุทธ์ที่มาทดแทน หรือ ดำเนินการควบคู่กับ Hard Power ที่เป็นยุทธการทางทหารและการขยายอาณานิคม ใน 2 ข้อหลัง เพื่อเฟ้นหาดินแดน ทรัพย์สิน แหล่งอาหาร พลังงาน และการครอบงำทางสังคม เผยแพร่ความคิด ซึ่งเป็นมาตั้งแต่สมัยโบราณทั้งในซีกโลกตะวันตกและเอเชีย
แต่เมื่อสังคมมีการพัฒนามากขึ้น แนวทางของ Hard power จึงแปรเปลี่ยนมาใช้พลัง soft power ทดแทนมากขึ้น เราจึงเห็นการสร้างวัฒนธรรมของชาติมหาอำนาจ ในด้านต่างๆทั้งอาหาร เครื่องนุ่งห่ม ยารักษาโรค ความเชื่อทางศาสนา ผลิตภัณฑ์ บริการ software ความบันเทิงรูปแบบต่างๆผ่านช่องทางและนวตกรรมที่ทันสมันในแต่ละยุค และใช้วาทกรรมในการเชิญชวนให้กลุ่มเป้าหมายเข้ามามีส่วนร่วมและเห็นด้วย วาทกรรมในเชิงพลังทางทหารและการเมือง การต่างประเทศ มักจะมาในรูปแบบโฆษณาชวนเชื่อ อาทิ จักรวรรดินาซี การสร้างกระแสรักชาติของสหรัฐ และญี่ปุ่นต่างๆ ต่อมาจึงปรับมานำความคิดและวัฒนธรรมผ่านความบันเทิง ไปสู่กลุ่มชน สังคมไหนมีความเปราะบางหรือไม่มีวัฒนธรรมทีเข้มแข็งเข้มงวด การเผยแพร่วัฒนธรรมจากอีกซีกโลกหนึ่งไปยังสังคมนั่น ก็ง่ายดาย สังคมใดแม้เป็นประเทศเล็กๆ แต่มีศักยภาพและความเข้มข้นทางวัฒนธรรมสูง ก็สามารถรักษาอัตลักษณ์และส่งออกวัฒนธรรมไปสู่แหล่งอื่นๆของโลกได้ดีเช่นกัน
จึงเป็นจุดเริ่มต้นของบรรดาประเทศต่างๆในการนำ ”พลังนุ่มนิ่ม” มาเป็นทัพหน้าในการเข้าถึงผู้คนอย่างละมุนละม่อม
ตัวอย่างของการเป็น soft power ทั้ง 3 ด้าน ประกอบด้วย
ด้านวัฒนธรรม
เป็นการง่ายในการเผยแพร่มรดกของชาติ ออกสู่สายตาชาวโลก โดยนำสิ่งที่คุ้นเคย คือ สภาพบ้านเมือง ประเพณี วัฒนธรรม มาขยายออกเป็นยุทธศาสตร์ อาทิ อียิปต์ , อินเดีย เกาหลี จีน ตุรกี ญี่ปุ่น ฝรั่งเศส อิตาลี เยอรมัน อังกฤษ สเปน พลังนุ่มนวลที่ประเทศเหล่านี้ ดำเนินการ มักต้องทำให้ผู้คนเชื่อถือ + ทำตาม +แปรเป็นรายได้ทางเศรษฐกิจที่ยั่งยืน เข้าประเทศ
อียิปต์ นำจุดขายที่มีอยู่เดิม คือ สิ่งมหัศจรรย์ของโลก เช่น สฟิงค์ สุสาน ปิรามิด และแม่น้ำไนล์ มาเป็น soft power และที่ส่งเสริมให้ อียิปต์ เป็นที่รู้จักมากขึ้น คือ การที่ฮอลลีวูด นำเนื้อหาของอียิปต์มาสร้างเป็นภาพยนตร์ให้คนชื่นชอบ ดูน่าค้นหา มีความขลังและอยากไปท่องเที่ยวชมอารยธรรม อาทิ The mummy , dead of the Nile จากบทประพันธ์ของอากาธา คริสตี้ ที่มีนักสืบบัวโรต์ เป็นตัวเอก ซึ่งในฉาก จะมีภาพสถานที่ ท่องเที่ยวสวยงาม ของอียิปต์ แฝงอยู่ตลอด
อินเดีย
เป็นประเทศเก่าแก่ อีกประเทศหนึ่ง ที่มีสถานที่ท่องเที่ยวมากมาย อาทิ ทัชมาฮาล พระราชวังแห่งเมืองชัยปุระ แม่น้ำคงคา ป้อมอัครา
บอลลีวู๊ด คือ การสร้าง softpower ที่ครอบคลุมกระบวนการทั้งสามสิ่ง ของอินเดีย มีทั้งบทภาพยนตร์ที่หลากหลาย ทั้งการรักชาติ คอสตูมเสื้อผ้า สถานที่ท่องเที่ยว ประเพณี และที่ขาดไม่ได้คือ music and Dancing ดนตรี และการเต้นรำ ซึ่งบรรจุในภาพยนต์อินเดียทุกเรื่อง รวมไปถึงสายมู ประกอบศิลปวัฒนธรรม เราจึงเห็นหนังเรื่อง พระศิวะ พระนารายณ์ พระพิคเณศร์ พระอุมา และอื่นๆ รวมทั้งรามเกียรติ์ ที่ส่งออกไปทั่วโลก
Softpower ที่น่าสนใจของอินเดียในปัจจุบันที่กำลังฮิต คือ การท่องเที่ยวรับพลังทางพุทธศาสนาในสังเวชนียสถาน 4 แห่งในอินเดีย ซึ่งเป็นจุดกำเนิดของพระพุทธเจ้า ที่ผู้คนทั่วโลกต้องไปเที่ยวชมและอุปสมบทเป็นพระภิกษุที่พาราณสี พร้อมแสวงบุญรับพลังบวกเป็นจำนวนมาก
ฝรั่งเศส
มี softpower ทั้ง พระราชวังแวร์ซาย พิพิธภัณฑ์ลูฟท์ ข้อสำคัญ น้ำหอม และไวน์ เป็นพลังความนุ่มนวล ที่สร้างมูลค่ามหาศาลให้ ประเทศ นอกจากนี้ สิ่งก่อสร้างสมัยใหม่ เช่น หอไอเฟล เทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์ และการแข่งขันจักรยาน ทัวร์เดอฟรองค์ ก็เป็นsoftpower ที่ดีงดูดผู้คนให้เข้าไปเยือนฝรั่งเศสจำนวนมากในแต่ละปี
อเมริกา
เริ่มกระบวนการ softpower โดยผสมผสานแนวทางของการเมือง การตลาด การต่างประเทศ และสร้างวัฒนธรรมสร้างชาติ ขึ้นมา เราจึงเห็นประธานาธิบดีทุกรุ่น มี speech ที่น่าสนใจศึกษา มีการนำแนวคิดการเป็นทหารและพลเมืองดี ที่ต้องรับผิดชอบต่อประเทศ ร้องเพลงชาติทุกครั้ง ภาคภูมิใจในธงชาติ และมีอิสระภาพ ทุกสีผิว
ทุกอย่างหลอมรวมออกมาเป็นภาพยนตร์ฮอลลีวู้ด ดนตรี และเทคโนโลยี มือถือ ไอโฟนที่เราถือ รวมไปถึงsoftware ที่อยู่ ข้างใน ทัง แอปเปิ้ล ไมโครซอฟท์ กูเกิล คือ พลังนิ่มนวลที่เข้าถึงมนุษย์ และขยายต่อยอดให้กลายเป็นsoftpower ที่ไม่จำเป็นต้องมีกิจกรรมที่ต้องอาศัยห้วงเวลา แต่เข้าถึงได้ทุกเวลา อาทิ ดีสนีย์แลนด์ ดีสนีย์เวิลด์ ยูนิเวอร์แซลสตูดิโอ Jurassic theme park และรวมไปถึงการสร้างค่านิยมในการศึกษา ของมหาวิทยาลัยระดับโลกในสหรัฐ ที่คนทั่วโลกนิยมไปศึกษา
เกาหลีใต้
คือ ตัวอย่างในความสำเร็จของ softpower แม้จะมีทรัพยากรทางธรรมชาติน้อย ต่างจากจีนและญี่ปุ่น ( อายุประเทศใกล้เคียงกันคือ กว่า 1,000 ปี) แต่เกาหลีกลับเรียนรัที่จะสร้างวัฒนธรรมของตัวเอง ขึ้นมา โดยปรับแนวทางของโลกตะวันตกมาผสมผสานกับแนวทาง ของคนเอเชีย เกาหลีใต้เน้นวัฒนธรรม 2 ส่วน คือ K pop และ K innovation
K pop คือ กระบวนการสร้างความนิยมให้กับเยาวชนรุ่นใหม่ ที่เรียกว่า k pop คือ popular นั่นเอง เริ่มต้นจากเรียนรู้ในการสร้าง Idol การวางกระบวนการในการสร้าง Fandom การใส่ความคิดสร้างสรรค์ในงานเพลง ละคร ละครเวที กีฬา โดยมี K Innovation ดำเนินการเคียงคู่กันไป เราจึงเห็นความสำเร็จหลังสิ้นสุดยุคสงครามในคาบสมุทรเกาหลี ได้จากธุรกิจเสริมความงาม อาหารเสริม เครื่องสำอางค์ ดนตรี เพลง ภาพยนต์ เทคโนโลยี ทุกสิ่งอย่างมีการพัฒนาอย่างเป็นระบบ ผู้คนทั่วโลกจึงอยากไปเรียนภาษาเกาหลี อยากไปเที่ยว อยากไปเสริมความงาม อยากซื้อสินค้าเกาหลี และนิยมชมชอบศิลปินเกาหลี จนถึงBrand เสื้อผ้า และเครื่องสำอางค์ระดับโลกหันมาใช้ศิลปินเกาหลีในการเป็น presenter และได้รับการยกย่องให้เกียรติพบปะผู้นำระดับโลกมากมาย วงBlackpink เป็นตัวอย่าง softpower ที่เกาหลีมุมานะในการสร้างสรรค์ Brand นี้จนเป็นศิลปินเอเชียวงแรก ที่ได้เข้าไปเยือนพระราชวังบักกิ้งแฮม และได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์จากกษัตริย์ชาร์ลที่ 3
ญี่ปุ่น
เป็นประเทศที่มีทรัพยากรธรรมชาติ สถานที่ท่องเที่ยว และความพิถีพิถันเป็นระเบียบของคนในชาติ เป็นวัฒนธรรมที่แข็งแรง แม้จะเจริญรุ่งเรืองทางเศรษฐกิจ แต่วัฒนธรรมของญี่ปุ่น ยังคงแข็งแกร่งและแพร่ไปทั่วโลก ญี่ปุ่นดำเนินการสร้าง softpower มาก่อนเกาหลีใต้ หลังจากสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่สอง ญี่ปุ่นหันมาใช้” พลังนุ่มนิ่ม” ในการสร้างประเทศ มากกว่า กำลังทางทหาร โดยดึงศักยภาพรากเหง้าของตัวเองใสพัฒนาให้มีความทันสมัยควบคู่กับวัฒนธรรมดั้งเดิม
เราจึงเห็นcontent ที่เป็นการ์ตูน animation art การแต่งกายกิโมโน วัฒนธรรมทางอาหารราเมง ซูชิ ที่ประดิดประดอยสวยงาม และคุณภาพของสินค้าญี่ปุ่น เช่น รถยนต์ กล้องถ่ายรูป โทรทัศน์ นวตกรรมต่างๆ ที่ช่วยให้วิถีชีวิตดีขึ้น ในเมืองใหญ่และเมืองรองของญี่ปุ่น เรายังเห็นสาวญี่ปุ่น แต่งกิโมโนขึ้นรถไฟฟ้า ไปห้างสรรพสินค้า ไปทานอาหาร จนกลายเป็นวัฒนธรรมที่สั่งสมเป็นวิถีชีวิตที่ชินตา
สาธารณรัฐประชาชนจีน
เป็นยักษ์ใหญ่ ที่เพิ่งใช้ softpower ควบคู่กับการเมืองระดับโลก แต่ในอดีตเมืองอุตสาหกรรมsoftpower คือ ฮ่องกง ที่มีจุดขาย3 ส่วน คือ ไหว้พระสิ่งศักดิ์สิทธิ์ อุตสาหกรรมภาพยนตร์บันเทิง และอาหารจีน แต่ในขณะเดียวกัน จีนแผ่นดินใหญ่ก็ เติบโตรวดเร็วมาก ในช่วง20 ปีที่ผ่านมา ประเทศจีนมีทั้งวัฒนธรรม แหล่งท่องเที่ยว ประเพณีนิยม และล่าสุดการสร้าง softpower ผ่านคนและapplications ที่โด่งดัง อาทิ alibaba , Tiktok
ย้อนกลับมาที่ ละครพรหมลิขิต ละครเรื่องนี้นำประวัติศาตสตร์มาผนวกกับความคิดสมัยใหม่ ได้อย่างลงตัวทำให้ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมไม่น่าเบื่อหน่ายสำหรับวัยรุ่น เราจึงเห็นความคลั่งไคล้softpower ไทยที่ อยุธยา เป็นmodel ท่านผู้ว่าราชการจังหวัดอยุธยาและกระทรวงวัฒนธรรม เริ่มใช้กลยุทธ์การตลาดสมัยใหม่ในการต่อยอดความนิยม มาเป็นความสุข ความเจริญทางเศรษฐกิจ โดยกรมศิลปากร ยอมจัดให้มีการประดับไฟฟ้า และบรรยากาศในช่วงเย็นถึงกลางคืน ทำให้เกิดมุมมองใหม่ ที่สัมผัสใจผู้คน สิ่งที่ได้รับอานิจสงค์ตามมาคือ นักท่องเที่ยวไทยมาเพิ่มขึ้น ยอดขายกุ้งเผา ปลาตะเพียนทอด , โรตีสายไหม และธุรกิจเช่าชุดไทย ธุรกิจถ่ายภาพ รถโดยสาร ล้วนเพิ่มขึ้น 5 เท่า และเป็น 10 เท่า จากปกติ ในวันเสาร์อาทิตย์ โรงแรมที่พักในอยุธยา จากเช่าไปเย็นกลับ ก็มาเป็นการพำนักในเมืองหลวงเก่า เพิ่มอีก 1-2 วัน และจะขยายไปวัดอื่นๆในอยุธยา รวมทั้งสู่อำเภอรอบนอก เช่น บางปะอิน อำเภอภาชี และอื่นๆ รวมไปถึงเมืองโบราณที่สมุทรปราการ อันเป็นสถานที่ถ่ายทำสำคัญอีกจุดหนึ่ง
ละครพรหมลิขิต ที่ประสบความสำเร็จในประเทศไทย มาจาก softpower ที่เป็นองค์ประกอบตั้งแต่
บทละคร: เชื่อมโยงประวัติศาสตร์และจิตใจของมนุษย์ ในยุคเก่ากับยุคใหม่
การแต่งกาย : ทั้งเรื่องโดยเฉพาะบรรดาตัวแสดงฝ่ายหญิง มีการแต่งกายทั้งแบบชาวบ้านและ แบบชาววัง
อาหารไทย : มีเมนูและวิถีชีวิตถิ่นไทย พร้อมแสดงการปรุงอาหารให้เห็น
ประเพณีและสถานที่ : สอดแทรกด้วยคุณธรรมในการบริหารประเทศ การจัดประเพณีที่สำคัญ การเดินเรื่องโดยใช้สถานที่ต่างๆกัน แม้แต่ยานพาหนะที่เป็นเรือสมัยอยุธยา ก็ปรากฎให้เห็นทุกฉาก ส่งผลให้กิจกรรมหนึ่งที่คนต่างชาติ มาเที่ยวแล้วถามถึงคือ การแต่งชุดไทยถ่ายภาพในโลเคชั่น และพายเรือ
ซึ่งเด่นชัด ที่สุด การเขียนบทที่นำความคิดสมัยใหม่ มาผสานกับประวัติศาสตร์และวิถีชีวิตคนไทยดั้งเดิม อย่างลงตัว และที่เพิ่มมาคือ การใช้คอมพิวเตอร์กราฟิคให้ดารานำเป็นแฝดเหมือน ซึ่งสร้างความแตกต่างจากละครเรื่องอื่นๆและทำให้ ต่างชาติสนใจในเนื้อหา
มีคำถามว่า พรหมลิขิต จะส่งผลให้เกิดความยั่งยืนในเรื่อง softpower ของไทยได้มาน้อยเพียงไร ?
อ่านต่อที่นี่จ้ะ
https://www.songsue.co/18791/
cr. ส่องสื่อ
นุ่มนวลมีพลังกับพรหมลิขิต
เมื่อกว่า 3 ปี ที่ผ่านมา ก่อนการเกิดระบาดของโควิด ในขณะที่รัฐบาลก็ประกาศตั้งกรรมการ soft power แห่งชาติ และวางนโยบายส่งเสริมการเป็น soft power country
ผมเฝ้าดูประเด็นเรื่อง soft power ที่คนไทยพูดกันในหลายวงการ แต่ดูประหนึ่งว่า มีคนจำนวนมากรวมทั้งผู้กำหนดนโยบาย soft power ก็ยังไม่ค่อยเข้าใจ และทำความรู้จักลงลึกในความหมายและปริบทของ soft power ที่ชัดเจน
หลายคนบอกว่า soft power คือ หมูกระทะ
บางคนบอกว่า ก็ลิซ่า Blackpink นั่นไง บ้างก็ว่าจัดแฟชั่น วีค ในเมืองไทย
ออเจ้าหลายคน ก็บอกว่า จัดกิจกรรมเยอะดึงคนมาเมืองไทย คือ soft power หลายหน่วยงานบอกว่า ก็อาหารไทย แหล่งท่องเที่ยวนั่นไงล่ะ คือ soft power
ซึ่งในสำหรับประเทศไทย หากหยิบยกสิ่งที่เรียกว่า Soft Power ที่ภาครัฐวางกำหนดขอบเขตมีสัญลักษณ์ 5F ได้แก่
Food อาหารไทย
Film ภาพยนตร์ไทย
Fashion การออกแบบไทย
Fighting ศิลปะการป้องกันตัวแบบไทย
Festival เทศกาลและประเพณีไทย
แต่กรอบแนวทางที่ตั้งมา ยังไม่มีข้อมูลที่เด่นชัดว่า อะไรคือ DNA แห่ง soft power ?
แต่เมื่อพิเคราะห์ดูจากสิ่งที่เห็น ดูข้อมูลวิจัยจากหลายประเทศที่สำเร็จมาแล้ว ผมเลยจะขอบัญญัติไว้ว่า softpower คือ “พลังนุ่มนิ่มที่แสดงออกอย่างนุ่มนวล มีการวางแผน เติมความคิดสร้างสรรค์ มีดำเนินการต่อเนื่อง อย่างเป็นระบบและกระบวนการ โดยใช้เวลาในการสร้าง และส่งผลให้ผู้คนมีความเชื่อ ศรัทธา ยอมรับ และแปรเปลี่ยนความชอบมาเป็นการยินยอมจ่ายเงิน เพื่อให้ได้เข้าถึงสิ่งนั้น ด้วยความยินดี”
พลังนุ่มนวล จะประกอบด้วยกลยุทธ์ 3 อย่าง คือ
วัฒนธรรม/ประเพณี อาจจะมีมาดั้งเดิม สูญหายไป หรือสร้างขึ้นมาใหม่
Political Policy กลยุทธ์ทางการเมือง
International policy ยุทธศาสตร์ระหว่างประเทศ
ทั้งหมด ทำแบบเนียนเนียน เนิบเนิบ นุ่มนวล
ข้อสำคัญของการทำ soft power ต้องมีกระบวนการในการสร้าง กระบวนการรักษา กระบวนการส่งเสริมที่จริงการกำเนิดของ soft power มาจากการคิดกลยุทธ์ที่มาทดแทน หรือ ดำเนินการควบคู่กับ Hard Power ที่เป็นยุทธการทางทหารและการขยายอาณานิคม ใน 2 ข้อหลัง เพื่อเฟ้นหาดินแดน ทรัพย์สิน แหล่งอาหาร พลังงาน และการครอบงำทางสังคม เผยแพร่ความคิด ซึ่งเป็นมาตั้งแต่สมัยโบราณทั้งในซีกโลกตะวันตกและเอเชีย
แต่เมื่อสังคมมีการพัฒนามากขึ้น แนวทางของ Hard power จึงแปรเปลี่ยนมาใช้พลัง soft power ทดแทนมากขึ้น เราจึงเห็นการสร้างวัฒนธรรมของชาติมหาอำนาจ ในด้านต่างๆทั้งอาหาร เครื่องนุ่งห่ม ยารักษาโรค ความเชื่อทางศาสนา ผลิตภัณฑ์ บริการ software ความบันเทิงรูปแบบต่างๆผ่านช่องทางและนวตกรรมที่ทันสมันในแต่ละยุค และใช้วาทกรรมในการเชิญชวนให้กลุ่มเป้าหมายเข้ามามีส่วนร่วมและเห็นด้วย วาทกรรมในเชิงพลังทางทหารและการเมือง การต่างประเทศ มักจะมาในรูปแบบโฆษณาชวนเชื่อ อาทิ จักรวรรดินาซี การสร้างกระแสรักชาติของสหรัฐ และญี่ปุ่นต่างๆ ต่อมาจึงปรับมานำความคิดและวัฒนธรรมผ่านความบันเทิง ไปสู่กลุ่มชน สังคมไหนมีความเปราะบางหรือไม่มีวัฒนธรรมทีเข้มแข็งเข้มงวด การเผยแพร่วัฒนธรรมจากอีกซีกโลกหนึ่งไปยังสังคมนั่น ก็ง่ายดาย สังคมใดแม้เป็นประเทศเล็กๆ แต่มีศักยภาพและความเข้มข้นทางวัฒนธรรมสูง ก็สามารถรักษาอัตลักษณ์และส่งออกวัฒนธรรมไปสู่แหล่งอื่นๆของโลกได้ดีเช่นกัน
จึงเป็นจุดเริ่มต้นของบรรดาประเทศต่างๆในการนำ ”พลังนุ่มนิ่ม” มาเป็นทัพหน้าในการเข้าถึงผู้คนอย่างละมุนละม่อม
ตัวอย่างของการเป็น soft power ทั้ง 3 ด้าน ประกอบด้วย
ด้านวัฒนธรรม
เป็นการง่ายในการเผยแพร่มรดกของชาติ ออกสู่สายตาชาวโลก โดยนำสิ่งที่คุ้นเคย คือ สภาพบ้านเมือง ประเพณี วัฒนธรรม มาขยายออกเป็นยุทธศาสตร์ อาทิ อียิปต์ , อินเดีย เกาหลี จีน ตุรกี ญี่ปุ่น ฝรั่งเศส อิตาลี เยอรมัน อังกฤษ สเปน พลังนุ่มนวลที่ประเทศเหล่านี้ ดำเนินการ มักต้องทำให้ผู้คนเชื่อถือ + ทำตาม +แปรเป็นรายได้ทางเศรษฐกิจที่ยั่งยืน เข้าประเทศ
อียิปต์ นำจุดขายที่มีอยู่เดิม คือ สิ่งมหัศจรรย์ของโลก เช่น สฟิงค์ สุสาน ปิรามิด และแม่น้ำไนล์ มาเป็น soft power และที่ส่งเสริมให้ อียิปต์ เป็นที่รู้จักมากขึ้น คือ การที่ฮอลลีวูด นำเนื้อหาของอียิปต์มาสร้างเป็นภาพยนตร์ให้คนชื่นชอบ ดูน่าค้นหา มีความขลังและอยากไปท่องเที่ยวชมอารยธรรม อาทิ The mummy , dead of the Nile จากบทประพันธ์ของอากาธา คริสตี้ ที่มีนักสืบบัวโรต์ เป็นตัวเอก ซึ่งในฉาก จะมีภาพสถานที่ ท่องเที่ยวสวยงาม ของอียิปต์ แฝงอยู่ตลอด
อินเดีย
เป็นประเทศเก่าแก่ อีกประเทศหนึ่ง ที่มีสถานที่ท่องเที่ยวมากมาย อาทิ ทัชมาฮาล พระราชวังแห่งเมืองชัยปุระ แม่น้ำคงคา ป้อมอัครา
บอลลีวู๊ด คือ การสร้าง softpower ที่ครอบคลุมกระบวนการทั้งสามสิ่ง ของอินเดีย มีทั้งบทภาพยนตร์ที่หลากหลาย ทั้งการรักชาติ คอสตูมเสื้อผ้า สถานที่ท่องเที่ยว ประเพณี และที่ขาดไม่ได้คือ music and Dancing ดนตรี และการเต้นรำ ซึ่งบรรจุในภาพยนต์อินเดียทุกเรื่อง รวมไปถึงสายมู ประกอบศิลปวัฒนธรรม เราจึงเห็นหนังเรื่อง พระศิวะ พระนารายณ์ พระพิคเณศร์ พระอุมา และอื่นๆ รวมทั้งรามเกียรติ์ ที่ส่งออกไปทั่วโลก
Softpower ที่น่าสนใจของอินเดียในปัจจุบันที่กำลังฮิต คือ การท่องเที่ยวรับพลังทางพุทธศาสนาในสังเวชนียสถาน 4 แห่งในอินเดีย ซึ่งเป็นจุดกำเนิดของพระพุทธเจ้า ที่ผู้คนทั่วโลกต้องไปเที่ยวชมและอุปสมบทเป็นพระภิกษุที่พาราณสี พร้อมแสวงบุญรับพลังบวกเป็นจำนวนมาก
ฝรั่งเศส
มี softpower ทั้ง พระราชวังแวร์ซาย พิพิธภัณฑ์ลูฟท์ ข้อสำคัญ น้ำหอม และไวน์ เป็นพลังความนุ่มนวล ที่สร้างมูลค่ามหาศาลให้ ประเทศ นอกจากนี้ สิ่งก่อสร้างสมัยใหม่ เช่น หอไอเฟล เทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์ และการแข่งขันจักรยาน ทัวร์เดอฟรองค์ ก็เป็นsoftpower ที่ดีงดูดผู้คนให้เข้าไปเยือนฝรั่งเศสจำนวนมากในแต่ละปี
อเมริกา
เริ่มกระบวนการ softpower โดยผสมผสานแนวทางของการเมือง การตลาด การต่างประเทศ และสร้างวัฒนธรรมสร้างชาติ ขึ้นมา เราจึงเห็นประธานาธิบดีทุกรุ่น มี speech ที่น่าสนใจศึกษา มีการนำแนวคิดการเป็นทหารและพลเมืองดี ที่ต้องรับผิดชอบต่อประเทศ ร้องเพลงชาติทุกครั้ง ภาคภูมิใจในธงชาติ และมีอิสระภาพ ทุกสีผิว
ทุกอย่างหลอมรวมออกมาเป็นภาพยนตร์ฮอลลีวู้ด ดนตรี และเทคโนโลยี มือถือ ไอโฟนที่เราถือ รวมไปถึงsoftware ที่อยู่ ข้างใน ทัง แอปเปิ้ล ไมโครซอฟท์ กูเกิล คือ พลังนิ่มนวลที่เข้าถึงมนุษย์ และขยายต่อยอดให้กลายเป็นsoftpower ที่ไม่จำเป็นต้องมีกิจกรรมที่ต้องอาศัยห้วงเวลา แต่เข้าถึงได้ทุกเวลา อาทิ ดีสนีย์แลนด์ ดีสนีย์เวิลด์ ยูนิเวอร์แซลสตูดิโอ Jurassic theme park และรวมไปถึงการสร้างค่านิยมในการศึกษา ของมหาวิทยาลัยระดับโลกในสหรัฐ ที่คนทั่วโลกนิยมไปศึกษา
เกาหลีใต้
คือ ตัวอย่างในความสำเร็จของ softpower แม้จะมีทรัพยากรทางธรรมชาติน้อย ต่างจากจีนและญี่ปุ่น ( อายุประเทศใกล้เคียงกันคือ กว่า 1,000 ปี) แต่เกาหลีกลับเรียนรัที่จะสร้างวัฒนธรรมของตัวเอง ขึ้นมา โดยปรับแนวทางของโลกตะวันตกมาผสมผสานกับแนวทาง ของคนเอเชีย เกาหลีใต้เน้นวัฒนธรรม 2 ส่วน คือ K pop และ K innovation
K pop คือ กระบวนการสร้างความนิยมให้กับเยาวชนรุ่นใหม่ ที่เรียกว่า k pop คือ popular นั่นเอง เริ่มต้นจากเรียนรู้ในการสร้าง Idol การวางกระบวนการในการสร้าง Fandom การใส่ความคิดสร้างสรรค์ในงานเพลง ละคร ละครเวที กีฬา โดยมี K Innovation ดำเนินการเคียงคู่กันไป เราจึงเห็นความสำเร็จหลังสิ้นสุดยุคสงครามในคาบสมุทรเกาหลี ได้จากธุรกิจเสริมความงาม อาหารเสริม เครื่องสำอางค์ ดนตรี เพลง ภาพยนต์ เทคโนโลยี ทุกสิ่งอย่างมีการพัฒนาอย่างเป็นระบบ ผู้คนทั่วโลกจึงอยากไปเรียนภาษาเกาหลี อยากไปเที่ยว อยากไปเสริมความงาม อยากซื้อสินค้าเกาหลี และนิยมชมชอบศิลปินเกาหลี จนถึงBrand เสื้อผ้า และเครื่องสำอางค์ระดับโลกหันมาใช้ศิลปินเกาหลีในการเป็น presenter และได้รับการยกย่องให้เกียรติพบปะผู้นำระดับโลกมากมาย วงBlackpink เป็นตัวอย่าง softpower ที่เกาหลีมุมานะในการสร้างสรรค์ Brand นี้จนเป็นศิลปินเอเชียวงแรก ที่ได้เข้าไปเยือนพระราชวังบักกิ้งแฮม และได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์จากกษัตริย์ชาร์ลที่ 3
ญี่ปุ่น
เป็นประเทศที่มีทรัพยากรธรรมชาติ สถานที่ท่องเที่ยว และความพิถีพิถันเป็นระเบียบของคนในชาติ เป็นวัฒนธรรมที่แข็งแรง แม้จะเจริญรุ่งเรืองทางเศรษฐกิจ แต่วัฒนธรรมของญี่ปุ่น ยังคงแข็งแกร่งและแพร่ไปทั่วโลก ญี่ปุ่นดำเนินการสร้าง softpower มาก่อนเกาหลีใต้ หลังจากสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่สอง ญี่ปุ่นหันมาใช้” พลังนุ่มนิ่ม” ในการสร้างประเทศ มากกว่า กำลังทางทหาร โดยดึงศักยภาพรากเหง้าของตัวเองใสพัฒนาให้มีความทันสมัยควบคู่กับวัฒนธรรมดั้งเดิม
เราจึงเห็นcontent ที่เป็นการ์ตูน animation art การแต่งกายกิโมโน วัฒนธรรมทางอาหารราเมง ซูชิ ที่ประดิดประดอยสวยงาม และคุณภาพของสินค้าญี่ปุ่น เช่น รถยนต์ กล้องถ่ายรูป โทรทัศน์ นวตกรรมต่างๆ ที่ช่วยให้วิถีชีวิตดีขึ้น ในเมืองใหญ่และเมืองรองของญี่ปุ่น เรายังเห็นสาวญี่ปุ่น แต่งกิโมโนขึ้นรถไฟฟ้า ไปห้างสรรพสินค้า ไปทานอาหาร จนกลายเป็นวัฒนธรรมที่สั่งสมเป็นวิถีชีวิตที่ชินตา
สาธารณรัฐประชาชนจีน
เป็นยักษ์ใหญ่ ที่เพิ่งใช้ softpower ควบคู่กับการเมืองระดับโลก แต่ในอดีตเมืองอุตสาหกรรมsoftpower คือ ฮ่องกง ที่มีจุดขาย3 ส่วน คือ ไหว้พระสิ่งศักดิ์สิทธิ์ อุตสาหกรรมภาพยนตร์บันเทิง และอาหารจีน แต่ในขณะเดียวกัน จีนแผ่นดินใหญ่ก็ เติบโตรวดเร็วมาก ในช่วง20 ปีที่ผ่านมา ประเทศจีนมีทั้งวัฒนธรรม แหล่งท่องเที่ยว ประเพณีนิยม และล่าสุดการสร้าง softpower ผ่านคนและapplications ที่โด่งดัง อาทิ alibaba , Tiktok
ย้อนกลับมาที่ ละครพรหมลิขิต ละครเรื่องนี้นำประวัติศาตสตร์มาผนวกกับความคิดสมัยใหม่ ได้อย่างลงตัวทำให้ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมไม่น่าเบื่อหน่ายสำหรับวัยรุ่น เราจึงเห็นความคลั่งไคล้softpower ไทยที่ อยุธยา เป็นmodel ท่านผู้ว่าราชการจังหวัดอยุธยาและกระทรวงวัฒนธรรม เริ่มใช้กลยุทธ์การตลาดสมัยใหม่ในการต่อยอดความนิยม มาเป็นความสุข ความเจริญทางเศรษฐกิจ โดยกรมศิลปากร ยอมจัดให้มีการประดับไฟฟ้า และบรรยากาศในช่วงเย็นถึงกลางคืน ทำให้เกิดมุมมองใหม่ ที่สัมผัสใจผู้คน สิ่งที่ได้รับอานิจสงค์ตามมาคือ นักท่องเที่ยวไทยมาเพิ่มขึ้น ยอดขายกุ้งเผา ปลาตะเพียนทอด , โรตีสายไหม และธุรกิจเช่าชุดไทย ธุรกิจถ่ายภาพ รถโดยสาร ล้วนเพิ่มขึ้น 5 เท่า และเป็น 10 เท่า จากปกติ ในวันเสาร์อาทิตย์ โรงแรมที่พักในอยุธยา จากเช่าไปเย็นกลับ ก็มาเป็นการพำนักในเมืองหลวงเก่า เพิ่มอีก 1-2 วัน และจะขยายไปวัดอื่นๆในอยุธยา รวมทั้งสู่อำเภอรอบนอก เช่น บางปะอิน อำเภอภาชี และอื่นๆ รวมไปถึงเมืองโบราณที่สมุทรปราการ อันเป็นสถานที่ถ่ายทำสำคัญอีกจุดหนึ่ง
ละครพรหมลิขิต ที่ประสบความสำเร็จในประเทศไทย มาจาก softpower ที่เป็นองค์ประกอบตั้งแต่
บทละคร: เชื่อมโยงประวัติศาสตร์และจิตใจของมนุษย์ ในยุคเก่ากับยุคใหม่
การแต่งกาย : ทั้งเรื่องโดยเฉพาะบรรดาตัวแสดงฝ่ายหญิง มีการแต่งกายทั้งแบบชาวบ้านและ แบบชาววัง
อาหารไทย : มีเมนูและวิถีชีวิตถิ่นไทย พร้อมแสดงการปรุงอาหารให้เห็น
ประเพณีและสถานที่ : สอดแทรกด้วยคุณธรรมในการบริหารประเทศ การจัดประเพณีที่สำคัญ การเดินเรื่องโดยใช้สถานที่ต่างๆกัน แม้แต่ยานพาหนะที่เป็นเรือสมัยอยุธยา ก็ปรากฎให้เห็นทุกฉาก ส่งผลให้กิจกรรมหนึ่งที่คนต่างชาติ มาเที่ยวแล้วถามถึงคือ การแต่งชุดไทยถ่ายภาพในโลเคชั่น และพายเรือ
ซึ่งเด่นชัด ที่สุด การเขียนบทที่นำความคิดสมัยใหม่ มาผสานกับประวัติศาสตร์และวิถีชีวิตคนไทยดั้งเดิม อย่างลงตัว และที่เพิ่มมาคือ การใช้คอมพิวเตอร์กราฟิคให้ดารานำเป็นแฝดเหมือน ซึ่งสร้างความแตกต่างจากละครเรื่องอื่นๆและทำให้ ต่างชาติสนใจในเนื้อหา
มีคำถามว่า พรหมลิขิต จะส่งผลให้เกิดความยั่งยืนในเรื่อง softpower ของไทยได้มาน้อยเพียงไร ?
อ่านต่อที่นี่จ้ะ
https://www.songsue.co/18791/
cr. ส่องสื่อ