01 กรณีพระคึกฤทธิ์ เข้าใจพระไตรปิฎกผิด ยึดคำแปลผิดจากฉบับแปลไทย

รู้จักพระไตรปิฎกให้ชัด ให้ตรง

เท้าเรื่อง เท้าความเมื่อกลางปี พ.ศ. 2552 เกิดมีกรณีที่ทราบคร่าวๆ ว่า พระคึกฤทธิ์ โสตฺถิพโล วัดนาป่าพง ได้นำพระในวัดของท่านสวดปาติโมกข์ลดจาก 227 ข้อ เหลือ 150 ข้อมา 8 ปีแล้ว

ในฐานะที่พระคึกฤทธิ์ โสตฺถิพโล อยู่ในสายของวัดหนองป่าพง พระสงฆ์สายวัดหนองป่าพง เมื่อประชุมกันประจำปี ได้ทราบเรื่องนี้ ก็ได้มีมติให้พระคึกฤทธิ์ละเลิกการปฏิบัติของตน แต่พระคึกฤทธิ์ไม่ยอม แม้จะให้เวลา 1 ปี ที่จะกลับเข้ามาถือปฏิบัติตามมติสงฆ์ ก็ไม่ทำตาม จึงถูกตัดออกไปจากสายวัดหนองป่าพง ความที่ว่านี้ เล่าไปตามที่ทราบมา ถ้ามีอะไรไม่แม่นยำ ท่านที่เป็นเจ้าของเรื่อง หรืออยู่ในเรื่องโดยตรง อาจช่วยทำให้ชัดยิ่งขึ้น หลังจากเกิดกรณีนั้นในกลางปี 2552 แล้วราว 1 เดือน อาตมาได้ทราบเรื่องจากพระอาจารย์บางท่านในสายวัดหนองป่าพง

เมื่อได้อ่านเอกสารของทางวัดหนองป่าพง ก็เห็นว่า พระสงฆ์สายวัดหนองป่าพงได้สืบค้นหลักฐานข้อมูลทางคัมภีร์ และตรวจสอบคำแปลมาอย่างเพียงพอและมั่นใจแล้วว่า พุทธพจน์ในพระไตรปิฎกมิใช่กล่าวว่าสิกขาบทในพระปาติโมกข์มีเพียง 150 ข้อ แต่มีเกินกว่านั้น ท่านจึงได้มีมติดังที่ว่าข้างต้น เมื่อเรื่องมีขึ้น ควรเข้าใจให้โล่ง การที่พระคึกฤทธิ์สวดปาติโมกข์ลดจาก 227 ข้อ เหลือ 150 ข้อนั้น ท่านว่าเป็นพุทธวจนะ โดยอ้างว่าพระพุทธเจ้าตรัสไว้มาในพระไตรปิฎกฉบับสยามรัฐ แต่ที่พระคึกฤทธิ์อ้างนั้น ที่จริงไม่ใช่พระไตรปิฎกฉบับสยามรัฐ แต่เป็นคำแปลภาษาไทย ในพระไตรปิฎกภาษาไทย ที่แปลออกมาจากพระไตรปิฎกบาลี ฉบับสยามรัฐ อีกทอดหนึ่ง ไม่ใช่ตัวจริงของเดิมในพระไตรปิฎกฉบับสยามรัฐ

เมื่อตรวจสอบดูพุทธวจนะในพระไตรปิฎกบาลี ฉบับสยามรัฐ หรือไม่ว่าฉบับใด ก็พบพระบาลีว่า (ฉบับสยามรัฐ องฺ.ติก. 20/524/296) สาธิกมิทํ ภนฺเต ทิยฑฺฒสิกฺขาปทสตํ อนฺวฑฺฒมาสํ อุทฺเทสํ อาคจฺฉติ แปลเป็นภาษาไทยแบบยกศัพท์อย่างง่ายๆ ว่า “ภนฺเต” ข้าแต่พระผู้มีพระภาคเจ้าผู้เจริญ “ทิยฑฺฒสิกฺขาปทสตํ” สิกขาบท 150 “สาธิกมิทํ = สาธิกํ+อิทํ” ... นี้ “อาคจฺฉติ” ย่อมมา “อุทฺเทสํ” สู่อุเทศ/การสวด “อนฺวฑฺฒมาสํ” ทุกกึ่งเดือน

ดูเฉพาะคำแปลภาษาไทย ดังนี้

ข้าแต่พระผู้มีพระภาคเจ้าผู้เจริญ สิกขาบท 150 ... นี้ ย่อมมาสู่อุเทศ/การสวด ทุกกึ่งเดือน

จุดพิจารณา หรือคำที่เป็นปัญหาขึ้น คือ “สาธิกํ” ซึ่งที่นี่ว่างคำแปล โดยทำ ... ไว้ ตรงนี้ หรือคำบาลีนี้ พระไตรปิฎกฉบับภาษาไทย (คือ ฉบับที่แปลเป็นภาษาไทย) ซึ่งปัจจุบันมีประมาณ 4 ฉบับ/ชุด แปลเหมือนกันบ้าง ต่างกันบ้าง พระไตรปิฎกฉบับภาษาไทย ที่ครบชุด และเก่าที่สุด คือ ฉบับที่กรมการศาสนารักษาสืบมา (ปัจจุบันย้ายตามมาอยู่ที่สำนักพุทธฯ หรือไม่ ไม่ได้ตามเรื่อง) เริ่มจากที่รัฐบาลได้อุปถัมภ์คณะสงฆ์จัดพิมพ์ขึ้นเป็น พระไตรปิฎกภาษาไทย อนุสรณ์งานฉลอง 25 พุทธศตวรรษ (พ.ศ.2500) ถือว่าเป็นฉบับหลวง หรือเป็นทางการ แต่จะเรียกว่าอย่างไร ก็ไม่เป็นฉบับสยามรัฐ พระไตรปิฎกภาษาไทย ที่สืบมาแต่ พ.ศ.2500 (คำแปลสะสมกันมานาน) ชุดดังกล่าวนั้น แปลบาลีอันเป็นพุทธพจน์ตรงนี้ว่า “สิกขาบท 150 ถ้วน นี้”

ส่วนพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับอื่นๆ ซึ่งเกิดตามมาภายหลัง และตามปกติ มักแปลตามพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวงนั้น ในกรณีนี้ บางฉบับก็แปลเหมือนฉบับหลวง แต่บางฉบับแปลว่า “สิกขาบท ที่สำคัญ 150 นี้” บางฉบับนั้น ในที่ที่นำบาลีพุทธวจนะนี้ไปอ้างอีกแห่งหนึ่งแปลว่า “150 สิกขาบท ที่สำเร็จประโยชน์ นี้”

“สาธิกํ” นี้ เป็นคำบาลีในภาษาสามัญคำหนึ่งโดยทั่วไป ในคัมภีร์ทั้งหลายจึงไม่ค่อยอธิบาย

แต่ก็จะเห็นว่า คำ “สาธิกํ” นี้มีความหมายตรงกับ เท่ากับ หรือในจำพวกเดียวกับ “สาติเรก” (มีส่วนเกิน) “ปโร” (กว่า) “อุตฺตรึ” (เพิ่มขึ้นไป) บางทีมาด้วยกันดังเป็นชุด บางทีก็ใช้อธิบายกัน

“สาธิกํ” คือ “สห+อธิก” แปลว่า พร้อมด้วยส่วนที่เกิน มีข้อที่มากขึ้นไป หรือมีเศษ

บาลีพุทธวจนะตรงนี้จึงแปลว่า “สิกขาบท 150 กับทั้งที่เกินออกไป นี้” หรือแปลสั้นๆ ว่า “สิกขาบท 150 มีเศษ นี้”

อรรถกถาถึงจะไม่อธิบายศัพท์ “สาธิกํ” ก็อธิบายความต่อไปว่า (องฺ.อ.2/239) “ที่ตรัสไว้ดังนี้ ทรงหมายถึงสิกขาบทที่ได้ทรงบัญญัติแล้วในเวลา (ที่พระวัชชีบุตรทูลถาม) นั้น” แล้วฎีกายังบอกต่อไปอีกว่า (ม.ฏี.2/300) “พุทธพจน์นี้ ตรัสตามจำนวนสิกขาบทที่ได้ทรงบัญญัติแล้ว ในเวลาที่ทรงแสดงพระสูตรนั้น แต่หลังจากนั้น มีสิกขาบท 200 มีเศษ

‘สาธิกานิ ทฺเวสตานิ’

ท่านผู้ใดไม่ฟังอรรถกถา-ฎีกา ก็ไม่เป็นไร เพราะตัวคำศัพท์ในบาลีพุทธวจนะนั้นชัดเจนอยู่แล้ว ก็เป็นอันว่า พระไตรปิฎกภาษาไทยแปลบาลีพุทธพจน์ตรงนี้พลาด หรือพลั้งเผลอไป

เรื่องความผิดพลาดอย่างนี้ ไม่ควรจะด่วนติเตียนท่าน เดี๋ยวจะพูดเรื่องนี้อีกบ้าง แต่มีข้อสังเกตไว้ทีหนึ่งก่อน

ที่ว่า “สาธิกํ” เป็นคำบาลีในภาษาสามัญนั้น มีอีกคำหนึ่งที่ก็สามัญด้วย และใช้บ่อยกว่า มากกว่า “สาธิกํ” ด้วย เป็นคำที่ควรพูดถึง เพราะมีรูปร่างคล้ายกัน คือคำว่า “สุทฺธิกํ” “สุทฺธิกํ” แปลว่า ล้วน มีใช้บ่อย ที่คุ้น เช่นใน “สุทฺธิกปาจิตฺติยํ” ซึ่งบางที่แยกเป็น “สุทฺธิกํ ปาจิตฺติยํ” (ปาจิตตีย์ล้วน ไม่มีของที่ต้องสละ)

ล้วน กับ ถ้วน ไม่เหมือนกัน ก็จริง แต่ความเผลอๆ เพลินๆ บางทีก็มีได้ บางทีท่านอาจจะนึกถึง “สุทฺธิกํ” ในขณะที่ “สาธิกํ” ผ่านเข้ามา ก็เลยพลั้งไป แต่ไม่ว่าจะอย่างไร ก็เป็นอันว่าพลาดไป ซึ่งบอกแล้วว่ามีเหตุผลที่ควรเข้าใจเห็นใจ ดังจะว่าต่อไป

ที่ว่านี้เป็นการเล่าเรื่องเก่าที่เกิดขึ้นเมื่อปี 2552 ที่ดังอื้อ แล้วเข้าใจว่าจางเงียบไปใน 2-3 ปีต่อมา คราวนั้น อาตมาเองได้เขียนอธิบายเรื่องนี้ไว้ จนถือว่าเสร็จไป จบไปแล้ว เรื่องเสร็จไป เจอข่าวเฉไฉช่วยให้ได้ชี้ครบทุกข้อที่จะพึงชัด