จิต และ จักรวาล มีความเกี่ยวเนื่องสัมพันธ์กันอยู่
หลวงปู่ดูลย์ ได้เมตตาอธิบายถึงเรื่องนี้ไว้อย่างพิสดารว่า
จิตวิญญาณ เกิดจากรูปนามของจักรวาล
และนิพพาน เป็นการรวมของจิตบริสุทธิ์
เข้ากับความว่างอันบริสุทธิ์ และสว่างของจักรวาลเดิมไว้ดังนี้
สิ่งมีชีวิตและไม่มีชีวิตในจักรวาลมีนับไม่ถ้วน รวมแล้วมีรูปกับนาม สองอย่างเท่านั้น นามเดิมก็คือความว่างของจักรวาล เข้าคู่กัน เป็นเหตุเกิด
ตัวอวิชชา - เกิดเหตุก่อ ที่ใดมีรูป ที่นั่นต้องมีนาม
ที่ใดมีนาม ที่นั่นต้องมีรูป รูปนามรวมกัน เป็นเหตุเกิดปฏิกิริยาให้เกิดการเปลี่ยนแปลง และเกิดกาลเวลาขึ้น คือ รูปย่อมมีความดึงดูดซึ่งกันและกัน จึงเป็นเหตุให้รูปเคลื่อนไหว และหมุนรอบตัวเองตามปัจจัย รูปเคลื่อนไหวได้ ต้องมีนาม
ความว่าง - คั่น - ระหว่างรูป รูป จึงเคลื่อนไหวได้
“เมื่อสภาวะธรรมเป็นอย่างนี้ สรรพสิ่งของวัตถุ - สสารมีชีวิตและไม่มีชีวิต จึงต้องเปลี่ยนแปลงเป็นไตรลักษณ์ เกิดดับสืบต่อทุกขณะจิต ไม่มีวันหยุดนิ่ง ให้คงทนเป็นปัจจุบันเช่นนั้นได้”
“จิตวิญญาณ ก็เกิดมาจากรูปนามของจักรวาล
มันเป็นมายาหลอกลวง แล้วเปลี่ยนแปลงให้คนหลง จากรูปนามไม่มีชีวิต เปลี่ยนมาเป็นรูปนามที่มีชีวิต จากรูปนามที่มีชีวิต มาเป็นรูปนามมีชีวิต ที่มีจิตวิญญาณ แล้วจิตวิญญาณ ก็เปลี่ยนแปลงแยกออกจากกัน คงเหลือแต่นามว่าง ที่ปราศจากรูป
นี้เป็นจุดสุดยอดของการหลอกลวงของรูปนาม”
“เมื่อเจริญจิตจนเข้าถึงสภาวะเดิมแท้ของมันได้ดังนี้แล้ว ‘จิตเห็นจิตอย่างแจ่มแจ้ง’ จิต ก็จะอยู่เหนือสภาวะสมมุติบัญญัติทั้งปวง เหนือความมีความเป็นทั้งปวง มันอยู่เหนือคำพูดและพ้นไปจากการกล่าวอ้างใดๆทั้งสิ้น เป็นธรรมชาติอันบริสุทธิ์และสว่าง รวมกันเข้ากับความว่างอันบริสุทธิ์ และสว่างของจักรวาลเดิม เข้าเป็นหนึ่ง
เรียกว่า "นิพพาน"
: หลวงปู่ดูลย์ อตุโล
จิต และ จักรวาล มีความเกี่ยวเนื่องสัมพันธ์กันอยู่
หลวงปู่ดูลย์ ได้เมตตาอธิบายถึงเรื่องนี้ไว้อย่างพิสดารว่า
จิตวิญญาณ เกิดจากรูปนามของจักรวาล
และนิพพาน เป็นการรวมของจิตบริสุทธิ์
เข้ากับความว่างอันบริสุทธิ์ และสว่างของจักรวาลเดิมไว้ดังนี้
สิ่งมีชีวิตและไม่มีชีวิตในจักรวาลมีนับไม่ถ้วน รวมแล้วมีรูปกับนาม สองอย่างเท่านั้น นามเดิมก็คือความว่างของจักรวาล เข้าคู่กัน เป็นเหตุเกิด
ตัวอวิชชา - เกิดเหตุก่อ ที่ใดมีรูป ที่นั่นต้องมีนาม
ที่ใดมีนาม ที่นั่นต้องมีรูป รูปนามรวมกัน เป็นเหตุเกิดปฏิกิริยาให้เกิดการเปลี่ยนแปลง และเกิดกาลเวลาขึ้น คือ รูปย่อมมีความดึงดูดซึ่งกันและกัน จึงเป็นเหตุให้รูปเคลื่อนไหว และหมุนรอบตัวเองตามปัจจัย รูปเคลื่อนไหวได้ ต้องมีนาม
ความว่าง - คั่น - ระหว่างรูป รูป จึงเคลื่อนไหวได้
“เมื่อสภาวะธรรมเป็นอย่างนี้ สรรพสิ่งของวัตถุ - สสารมีชีวิตและไม่มีชีวิต จึงต้องเปลี่ยนแปลงเป็นไตรลักษณ์ เกิดดับสืบต่อทุกขณะจิต ไม่มีวันหยุดนิ่ง ให้คงทนเป็นปัจจุบันเช่นนั้นได้”
“จิตวิญญาณ ก็เกิดมาจากรูปนามของจักรวาล
มันเป็นมายาหลอกลวง แล้วเปลี่ยนแปลงให้คนหลง จากรูปนามไม่มีชีวิต เปลี่ยนมาเป็นรูปนามที่มีชีวิต จากรูปนามที่มีชีวิต มาเป็นรูปนามมีชีวิต ที่มีจิตวิญญาณ แล้วจิตวิญญาณ ก็เปลี่ยนแปลงแยกออกจากกัน คงเหลือแต่นามว่าง ที่ปราศจากรูป
นี้เป็นจุดสุดยอดของการหลอกลวงของรูปนาม”
“เมื่อเจริญจิตจนเข้าถึงสภาวะเดิมแท้ของมันได้ดังนี้แล้ว ‘จิตเห็นจิตอย่างแจ่มแจ้ง’ จิต ก็จะอยู่เหนือสภาวะสมมุติบัญญัติทั้งปวง เหนือความมีความเป็นทั้งปวง มันอยู่เหนือคำพูดและพ้นไปจากการกล่าวอ้างใดๆทั้งสิ้น เป็นธรรมชาติอันบริสุทธิ์และสว่าง รวมกันเข้ากับความว่างอันบริสุทธิ์ และสว่างของจักรวาลเดิม เข้าเป็นหนึ่ง
เรียกว่า "นิพพาน"
: หลวงปู่ดูลย์ อตุโล