พระปรางค์วัดจุฬามณี จังหวัดพิษณุโลก

กระทู้สนทนา

ภาพถ่าย ประวัติศาสตร์ เที่ยวไทย ประวัติศาสตร์ศิลป์ จังหวัดพิษณุโลก

พบโดย เสด็จลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนลพบุรีราเมศวร ในรัชกาลที่ 5

เมื่อเสด็จตรวจราชการมณฑลฝ่ายเหนือ

พบวัดจุฬามณีเป็นวัดร้างพร้อมทั้งพบศิลาจารึกหลังมณฑป

เป็นจารึก พ.ศ. 2222 สมัยสมเด็จพระนารายณ์

ที่ได้ทรงให้ทาบรอยพระพุทธบาทไปประดิษฐานที่วัดจุฬามณี และจารึกไว้ที่มณฑปพระพุทธบาทจำลอง - จารึกวัดจุฬามณี

ใจความว่า

พ.ศ. 2007 สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถโปรดให้สร้างวัดจุฬามณี ที่จะเสด็จออกทรงมหาภิเนกษกรม

พญาล้านช้าง พญาล้านนา พญาหงษาวดี ชมพระราชศรัทธาจึงแต่งเครื่องอัฐบริขารมาถวาย

*เครื่องอัฐบริขาร คือเครื่องใช้ที่จำเป็นของพระภิกษู ได้แก่ สบง (ผ้านุ่ง) จีวร (ผ้าห่ม) สังฆาฏิ (ผ้าซ้อน) บาตร มีดโกน เข็ม ประคดเอว ธมกรก (ที่กรองน้ำ)*

พ.ศ. 2008 เดือน 8 ขึ้น 14 ค่ำ สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ได้ให้พระสงฆ์บวชเป็นแบบก่อน 5 รูป ( ? ปัญจวัคคีย์ ) แล้วท่านจึงบวชตาม

* เดือน 8 หมายถึง อาสาฬห วันเพ็ญเดือน 8 และถือเป็นวันที่มีพระรัตนตรัยครบบริบูรณ์ คือ พระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ *

แล้วบรรจุพระเกษาที่ตัดไว้ในเจดีย์วัดจุฬามณี

* เจดีย์จุฬามณีเป็นเจดีย์ที่บรรจุพระเกษาพระพุทธเจ้าที่พระอินทร์ได้นำไปบรรจุในเจดีย์บนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ *

มีข้าราชบริพาร ตามเสด็จออกบวชถึง 2,348 รูป บวชอยู่ได้ 8 เดือน 15 วันก็ได้ลาผนวช

สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงเป็นพระโอรสของเจ้าสามพระยา และพระราชธิดาของพระมหาธรรมราชา ไม่แน่ใจว่า ที่ 2 หรือ 3 แห่งสุโขทัย

จึงมีเชื้อสายสุพรรณภูมิ และสุโขทัย

ตอนนั้น สุโขทัยเป็นเมืองในกำกับของอยุธยาเรียบร้อยแล้วตั้งแต่ขุนหลวงพงั่ว

เมื่อสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถพระชนมายุได้ 15 พรรษา ได้ไปครองเมืองพิษณุโลก - เมืองหน้าด่านทางเหนือของอยุธยา

ได้สัญญากับยุษธิษฐิระว่า หากขึ้นครองราชย์แล้วจะตั้งยุทธิษฐิระเป็นเจ้าครองเมืองสุโขทัย

แต่เมื่อขึ้นครองราชย์กลับแต่งตั้งให้เป็นพระยาสองแคว ครองเมืองพิษณุโลก ทำให้ยุษธิษฐิระไม่พอใจ

จึงลอบส่งสารไปทูลพระเจ้าติโลกราช ขอขึ้นกับเมืองเชียงใหม่ และให้พระเจ้าติโลกยกทัพมาตีเมืองสุโขทัยได้เมืองเชลียง

พระเจ้าติโลกราชส่งหมื่นด้งมาคุมเมืองเชลียง หรือล้านนาเรียกเชียงชื่น

แล้วให้ยุทธิษฐิระไปครองเมืองภูคาและครองเมืองพะเยา

ควบคุมเมืองแพร่กับเมืองน่าน - ควบคุมเส้นทางในแม่น้ำยม และแม่น้ำน่าน

สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ จึงยกทัพมาที่เมืองพิษณุโลกเพื่อทำสงครามกับล้านนาเพื่อแย่งเมืองคืน

ได้สร้างวัดจุฬามณี เพื่อบวช แล้วจะขอบิณฑบาตเมืองเชลียง-เชียงชื่น คืนจากพระเจ้าติโลก

ตามรอยที่ พญาลิไทย เคบบวช และขอบิณฑบาตเมืองสุโขทัยจากพระรามาธิบดีที่ 1 ได้

แต่พระเจ้าติโลกไม่ให้

ในที่ราบลุ่มแม่น้ำภาคกลาง มีการนับถือศาสนาพุทธในวัฒนธรรมทวารวดี
จากจารึกศาลสูง หรือ ศาลพระกาฬหลักที่ 1 ระบุถึง พ.ศ. 1567
ซึ่งตรงกับสมัยพระเจ้าสูรยวรมันที่ 1 และเป็นเวลาหลังจากที่พระองค์ได้ชัยชนะเหนือมอญโบราญที่มีศูนย์กลางอยู่ที่เมืองลพบุรี หรือ ละโว้แล้ว
ในจารึกปรากฏคำว่ามหายานสถวิระ
สถวิรนิกายเป็นศาสนานิกายเถรวาทแบบทวารวดี , มหายานเป็นลัทธิมหายานและตันตระยานแบบเขมร
แสดงถึงอิทธิพลของศิลปะเขมรโบราณได้เข้ามาสู่ภาคกลางของไทย และปะปนของวัฒนธรรมทวารวดีมอญโบราณ
ก่อนการเข้ามาของศาสนาพุทธจากลังกา

ปรางค์เป็นภาษามอญ แปลว่า หอ
วัดที่สำคัญของเมืองลพบุรีหรือละโว้ ที่สำคัญศักดิ์สิทธิ์จนส่งผ่านให้อยูธยาตอนต้นคือ วัดพระศรีรัตนมหาธาตุลพบุรี
ดังนั้นยุคแรกของอยุธยาจึ่งสร้างเจดีย์เป็นแบบปรางค์ได้แก่
วัดพุทไธศวรรย์ สร้างโดย สมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๑ พระเจ้าอู่ทอง
วัดมหาธาตุ สร้างโดย สมเด็จพระบรมราชาธิราช ขุนหลวงพงั่ว
วัดราชบูรณะ สร้างโดยสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 เจ้าสามพระยา
และ
วัดจุฬามณี สร้างโดย สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ

ปรางค์ประธานวัดจุฬามณี สร้างโดยศิลาแลง มีตรีมุขด้านหน้า - ตรีมุขคือมีมุขสามด้าน