ประกาศที่ ๑๗ พ.ศ. ๒๓๙๗
๔๙. ประกาศพระราชทานส่วนพระราชกุศลในการที่ทรงบริจาค
เพชรใหญ่ประดับพระอุณาโลม พระพุทธรัตนปฏิมากร
(ณ วันจันทร์ เดือน ๑๒ แรมค่ำ ๑ ปีขาล ฉศก)
มีพระบรมราชโองการมานพระบัณฑูรสุรสิงหนาท ในพระบาทสมเด็จ ฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ให้ประกาศพระราชทานส่วนพระราชกุศลมาให้ท่านทั้งปวง ที่เป็นชนยังถือพระพุทธศาสนานั้นให้ทราบทุกคน ด้วยเมื่อวันจันทร์ เดือน ๑๒ แรมค่ำ ๑ ปีขาล ฉศก พระพุทธศาสนายุกาล ๒๓๙๗ เสด็จพระราชดำเนินไปทรงถวายนมัสการสรงน้ำ เปลี่ยนเครื่องประดับพระมหาพุทธรัตนปฏิมากรแก้วมรกต ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ทอดพระเตนรเห็นพระอุณาโลมเก่าเป็นเรือนเพชรย่อม ๆ ไม่งามไพโรจน์มาก จึงทรงพระราชศรัทธา อุตส่าห์บริจาคเพชรยอดใหญ่ ขนาดผลบัวอ่อนบริสุทธิ์สะอาดหนา มีราคา ๖๐ ชั่ง สัณฐานเท่านี้ (ต้นฉบับเดิมลงขนาดเพชรไว้ด้วย) ประดับเข้าเป็นพระพุทธอุณาโลมแห่งพระพุทธรัตนปฏิมากร และพระราชทรัพย์ซึ่งได้จัดซื้อเพชรยอดนี้จะได้มาด้วยข่มเหงราษฎรได้มาก็มิได้ เป็นพระราชทรัพย์ส่วนนอกจากจำนวนเงินพระคลัง ซึ่งจะใช้แจกเบี้ยหวัดใช้ราชการแผ่นดิน แลการที่เป็นประโยชน์แก่ผู้หนึ่งผู้ใดในพระราชวงศานุวงศ์ แลข้าราชการ สมณพราหมณาจารย์ ยาจก วณิพกทั้งปวง เพราะฉะนั้นไม่เป็นอันเสื่อมเสียประโยชน์ของท่านผู้ใดผู้หนึ่งเลย ด้วยพระราชมหัคฆบริจาคอันนี้ ขอท่านทั้งปวงที่ยังนับถือพระพุทธศาสนา เชื่อพระพุทธเจ้าเป็นอนุตรเขต จงมีใจเลื่อมใส ศรัทธาอนุโทนารับส่วนพระราชกุศลในพระพุทธบูชาอันนี้เถิด แลท่านผู้ที่ไม่เอาใจใส่เอื้อเฟื้อด้วยการกุศลในพระพุทธศาสนานั้นเล่า ถ้ามีความกตัญญูกตเวทีต่อพระเดชพระคุณ ในพระบาทสมเด็จ ฯ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก แลพระบาทสมเด็จ ฯ พระพุทธเลิศหล้านภาลัย แลพระบาทสมเด็จ ฯ พระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว แลพระบาทสมเด็จ ฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวซึ่งได้ทรงปฏิบัตินับถือพระมหาพุทธรัตนปฏิมากรนี้ มาเป็นที่เฉลิมพระเกียรติยศพระนคร แลพระบารมี ก็จงมีความยินดีด้วยมหัคฆรัตนบูชาอันนี้ เพื่อจะได้เป็นพระเกียรติยศแก่พระนครซึ่งเป็นที่อยู่ของท่านทั้งปวงด้วยกัน แลเป็นพระเกียรติยศแก่พระราชตระกูลอันนี้ที่เป็นที่พึ่งท่านทั้งปวง และบรรพบุรุษของท่านทั้งปวง ได้นับถือยกย่องทำนุบำรุงอาศัยเป็นสุขสถาพรสืบมา แลจะสืบไปนั้น บรรดาท่านทั้งปวงที่มีความยินดีอนุโมทนาพระราชกุศลอันนี้ทุกคน ทรงแผ่พระราชเมตตากรุณาจิตมาถึง ว่าขอให้ท่านทั้งปวง อยู่เย็นเป็นสุข สนุกสบาย พ้นจากอันตราย ไข้เจ็บ อุปัทวทั้งปวง เทอญ
ความปรารถนาอันใดที่ไม่มีโทษแก่ตัวท่านแลสัตว์ผู้อื่น ความปรารถนาอันนั้น ขอท่านทั้งปวงจงสำเร็จด้วยสะดวก เทอญ
การพระราชบริจาคอันนี้ ทรงพระราชดำริเห็นว่าไม่ขัดขวางเป็นเหตุให้ท่านผู้ใดขุ่นเคืองขัดใจเลย พระนครนี้เป็นถิ่นที่ของคนนับถือพระพุทธศาสนามาแต่เดิม ไม่ใช่แผ่นดินของศาสนาอื่น คนที่ถือศาสนาอื่นมาแต่อื่นก็ดี อยู่ในเมืองนี้ก็ดี จะโทมนัสน้อยใจด้วยริษยาแก่พระพุทธศาสนา เพราะบูชาอันนี้ไม่ได้ ด้วยไม่ใช่เมืองของศาสนาตัวเลย ถ้าโทมนัสก็ชื่อว่าโลภล่วงเกินไป แลถ้าท่านผู้มักเสียดายว่าของควรจะประดับราชตระกูลเป็นพระเกียรติยศแผ่นดิน ไปเป็นของวัดเสีย จะไม่ได้ใช้ อย่าคิดอย่างนั้นเลย เพชรยอดอื่นใหญ่กว่านั้นหลายยอด ได้ทรงจัดหาไว้สำหรับแผ่นดินมีอยู่แล้ว ไม่เอาไปไหนเสียดอก ขอถวายพระพุทธเจ้าเป็นพระราชกุศล แลเป็นพระเกียรติยศในคนเป็นอันมากที่ถือพระพุทธศาสนานี้ยอดหนึ่งเถิด ขอท่านทั้งปวงจงยินดีอนุโมทนา
ประกาศมา ณ วันจันทร์ เดือน ๑๒ แรมค่ำ ๑ ปีขาล ฉศก
“อย่าคิดอย่างนั้นเลย เพชรยอดอื่นใหญ่กว่านั้นหลายยอด ได้ทรงจัดหาไว้สำหรับแผ่นดินมีอยู่แล้ว”
๔๙. ประกาศพระราชทานส่วนพระราชกุศลในการที่ทรงบริจาค
เพชรใหญ่ประดับพระอุณาโลม พระพุทธรัตนปฏิมากร
(ณ วันจันทร์ เดือน ๑๒ แรมค่ำ ๑ ปีขาล ฉศก)
มีพระบรมราชโองการมานพระบัณฑูรสุรสิงหนาท ในพระบาทสมเด็จ ฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ให้ประกาศพระราชทานส่วนพระราชกุศลมาให้ท่านทั้งปวง ที่เป็นชนยังถือพระพุทธศาสนานั้นให้ทราบทุกคน ด้วยเมื่อวันจันทร์ เดือน ๑๒ แรมค่ำ ๑ ปีขาล ฉศก พระพุทธศาสนายุกาล ๒๓๙๗ เสด็จพระราชดำเนินไปทรงถวายนมัสการสรงน้ำ เปลี่ยนเครื่องประดับพระมหาพุทธรัตนปฏิมากรแก้วมรกต ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ทอดพระเตนรเห็นพระอุณาโลมเก่าเป็นเรือนเพชรย่อม ๆ ไม่งามไพโรจน์มาก จึงทรงพระราชศรัทธา อุตส่าห์บริจาคเพชรยอดใหญ่ ขนาดผลบัวอ่อนบริสุทธิ์สะอาดหนา มีราคา ๖๐ ชั่ง สัณฐานเท่านี้ (ต้นฉบับเดิมลงขนาดเพชรไว้ด้วย) ประดับเข้าเป็นพระพุทธอุณาโลมแห่งพระพุทธรัตนปฏิมากร และพระราชทรัพย์ซึ่งได้จัดซื้อเพชรยอดนี้จะได้มาด้วยข่มเหงราษฎรได้มาก็มิได้ เป็นพระราชทรัพย์ส่วนนอกจากจำนวนเงินพระคลัง ซึ่งจะใช้แจกเบี้ยหวัดใช้ราชการแผ่นดิน แลการที่เป็นประโยชน์แก่ผู้หนึ่งผู้ใดในพระราชวงศานุวงศ์ แลข้าราชการ สมณพราหมณาจารย์ ยาจก วณิพกทั้งปวง เพราะฉะนั้นไม่เป็นอันเสื่อมเสียประโยชน์ของท่านผู้ใดผู้หนึ่งเลย ด้วยพระราชมหัคฆบริจาคอันนี้ ขอท่านทั้งปวงที่ยังนับถือพระพุทธศาสนา เชื่อพระพุทธเจ้าเป็นอนุตรเขต จงมีใจเลื่อมใส ศรัทธาอนุโทนารับส่วนพระราชกุศลในพระพุทธบูชาอันนี้เถิด แลท่านผู้ที่ไม่เอาใจใส่เอื้อเฟื้อด้วยการกุศลในพระพุทธศาสนานั้นเล่า ถ้ามีความกตัญญูกตเวทีต่อพระเดชพระคุณ ในพระบาทสมเด็จ ฯ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก แลพระบาทสมเด็จ ฯ พระพุทธเลิศหล้านภาลัย แลพระบาทสมเด็จ ฯ พระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว แลพระบาทสมเด็จ ฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวซึ่งได้ทรงปฏิบัตินับถือพระมหาพุทธรัตนปฏิมากรนี้ มาเป็นที่เฉลิมพระเกียรติยศพระนคร แลพระบารมี ก็จงมีความยินดีด้วยมหัคฆรัตนบูชาอันนี้ เพื่อจะได้เป็นพระเกียรติยศแก่พระนครซึ่งเป็นที่อยู่ของท่านทั้งปวงด้วยกัน แลเป็นพระเกียรติยศแก่พระราชตระกูลอันนี้ที่เป็นที่พึ่งท่านทั้งปวง และบรรพบุรุษของท่านทั้งปวง ได้นับถือยกย่องทำนุบำรุงอาศัยเป็นสุขสถาพรสืบมา แลจะสืบไปนั้น บรรดาท่านทั้งปวงที่มีความยินดีอนุโมทนาพระราชกุศลอันนี้ทุกคน ทรงแผ่พระราชเมตตากรุณาจิตมาถึง ว่าขอให้ท่านทั้งปวง อยู่เย็นเป็นสุข สนุกสบาย พ้นจากอันตราย ไข้เจ็บ อุปัทวทั้งปวง เทอญ
ความปรารถนาอันใดที่ไม่มีโทษแก่ตัวท่านแลสัตว์ผู้อื่น ความปรารถนาอันนั้น ขอท่านทั้งปวงจงสำเร็จด้วยสะดวก เทอญ
การพระราชบริจาคอันนี้ ทรงพระราชดำริเห็นว่าไม่ขัดขวางเป็นเหตุให้ท่านผู้ใดขุ่นเคืองขัดใจเลย พระนครนี้เป็นถิ่นที่ของคนนับถือพระพุทธศาสนามาแต่เดิม ไม่ใช่แผ่นดินของศาสนาอื่น คนที่ถือศาสนาอื่นมาแต่อื่นก็ดี อยู่ในเมืองนี้ก็ดี จะโทมนัสน้อยใจด้วยริษยาแก่พระพุทธศาสนา เพราะบูชาอันนี้ไม่ได้ ด้วยไม่ใช่เมืองของศาสนาตัวเลย ถ้าโทมนัสก็ชื่อว่าโลภล่วงเกินไป แลถ้าท่านผู้มักเสียดายว่าของควรจะประดับราชตระกูลเป็นพระเกียรติยศแผ่นดิน ไปเป็นของวัดเสีย จะไม่ได้ใช้ อย่าคิดอย่างนั้นเลย เพชรยอดอื่นใหญ่กว่านั้นหลายยอด ได้ทรงจัดหาไว้สำหรับแผ่นดินมีอยู่แล้ว ไม่เอาไปไหนเสียดอก ขอถวายพระพุทธเจ้าเป็นพระราชกุศล แลเป็นพระเกียรติยศในคนเป็นอันมากที่ถือพระพุทธศาสนานี้ยอดหนึ่งเถิด ขอท่านทั้งปวงจงยินดีอนุโมทนา
ประกาศมา ณ วันจันทร์ เดือน ๑๒ แรมค่ำ ๑ ปีขาล ฉศก