หลังเสียกรุงครั้งที่1 ที่พระยาละแวกยกพลมา 4 หมื่น (หรือ 1 หมื่นไม่แน่ใจ) มาโจมตีกรุงศรีหลังพม่าเพิ่งกวาดต้อนคนกลับไป แล้วทิ้งทหารพม่าไว้แค่ไม่กี่พัน ถามว่าถ้าเวลานั้นเกิดมีพวกคิดการทุรยศเปิดประตูเมืองให้พวกละแวกมันเข้ามาได้ เหมือนที่พระยาจักรี หรือพระยาพลเทพเปิดประตูเมืองให้พม่านี่ อยุธยาจักถึงกาลล่มสลายเดี๋ยวนั้นเลยหรือเปล่าครับ

ส่วนตัวผมคิดว่า ยังไม่ล่มสลาย เพราะอยุธยาเวลานั้นคนแทบไม่เหลือแล้ว ทรัพย์สมบัติก็โดนบุเรงนองกวาดไปหมด เข้าเมืองไปได้ก็เหมือนเจอเมืองเปล่า เอาอะไรไปได้ไม่มาก ไม่มีอะไรเปลี่ยนแปลง คิดว่าผู้คนหรือสมบัติที่เอาไปก็ไม่ได้ทำให้ละแวกเจริญขึ้นเท่าไร หนำซ้ำภัยจะมาถึงตัว เพราะการไปโจมตีอยุธยาดินแดนที่เป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิหงสาวดีไปแล้วนั้นถือเป็นการลูบคมผู้ชนะสิบทิศอย่างบุเรงนองอย่างชัดเจน ละแวกคงต้องถูกรุมสหบาทาจากพม่าและดินแดนในอาณัติของพม่าเป็นแน่แท้ นอกจากพม่าแล้วยังมีฝั่งญวนที่ยังเป็นภัยคุกคามอยู่ดี



และด้วยปัจจัยทางภูมิศาสตร์ในสมัยนั้น ซึ่งศูนย์กลางการค้าไม่ได้อยู่แถบกัมพูชาและคาบสมุทรอินโดจีนอีกแล้ว ต่อให้ไม่มีอยุธยา ก็ไม่ได้ทำให้อาณาจักรแถบนั้นดีขึ้นเท่าไร นอกเสียจากว่าจะย้ายศูนย์กลางอำนาจมาที่อาณาจักรอยุธยาเสียเอง โดยแทนที่จะกวาดคนกลับไปละแวก ก็เปลี่ยนเป็นย้ายคนจากแผ่นดินละแวกมาอยู่อยุธยาให้หมดแล้วตั้งราชวงศ์ของตัวเองขึ้น ซึ่งบุเรงนองก็คงไม่ปล่อยให้ทำเช่นนั้น คงยกทัพมาถล่มเพื่อสกัดดาวรุ่ง แล้วแต่งตั้งเชื้อพระวงศ์ของกรุงศรีกลับมาปกครองอยู่ดี