อาจจะแบ่งออกได้เป็นหลายช่วงครับ

1) ช่วงต้น เริ่มก่อร่างอยุธยา (ก่อนที่อยุธยาจะเข้าไปมีบทบาทด้านอำนาจในแคว้นสุโขทัย) น่าจะเป็นแค่เพื่ือนบ้านกัน ไม่ได้มีความสัมพันธ์อะไรพิเศษ

2) ช่วงที่อยุธยาพยายามจะผนวกหัวเมืองเหนือ ล้านนาและอยุธยาแข่งกันแผ่ขยายอำนาจในแว่นแคว้นต่างๆทางตอนกลางของประเทศไทย โดยมีแคว้นสุโขทัยเป็นเวทีประลองกำลัง ซึ่งสุดท้ายล้านนาไม่สามารถจัดตั้งฐานทางอำนาจในแคว้นสุโขทัยได้

ช่วงนี้อยุธยาและล้านนาเป็นศัตรูกันอย่างเปิดเผย มีการทำศึกสงครามกันเสมอๆ

3) ช่วงสุญญากาศทางอำนาจของล้านนา ซึ่งอยุธยา กับ ล้านช้าง แข่งกันเข้าไปมีอำนาจในล้านนาและพยายามจะสร้างฐานอำนาจในล้านนาด้วย แต่ก็เป็นช่วงสั้นๆเท่านั้น

4) ช่วงตองอูเป็นมหาอำนาจ อันนี้วงแตกครับ อยุธยา ล้านนา ล้านช้าง ต้องต่อสู้กับตองอู

5) ช่วงอยุธยาเป็นมหาอำนาจในสมัยของสมเด็จพระนเรศวร อยุธยาพยายามมีอำนาจเหนือล้านนาเพื่อโดดเดี่ยวตองอู

6) ช่วงหลังจากรัชกาลสมเด็จพระเอกาทศรถ จนถึงเสียกรุงครั้งที่ 2

ช่วงนี้อยุธยาเปลี่ยนสถานะตนเองจากมหาอำนาจทางการทหาร มาเป็นมหาอำนาจทางการค้า อยุธยาจึงไม่ค่อยสนใจล้านนาเท่าไหร่ เพราะไม่มีผลประโยชน์ทางด้านการค้ามากนัก จุดสนใจของอยุธยามุ่งหน้าไปสู่เมืองท่าริมทะเลมากกว่า ทำให้พม่าสามารถกลับมาสถาปนาขั้วอำนาจในล้านนาต่อเนื่องได้อย่างยาวนาน และแม้ล้านนาจะพยายามฟื้นม่านหลายครั้ง อยุธยาก็ไม่ได้เข้าไปเกี่ยวข้องอะไร

7) ช่วงกรุงธนบุรี ทางราชสำนักสยามถูกบีบด้วยุทธศาสตร์ให้ต้องกลับมาสนใจสถาปนาอำนาจในล้านนาครับ เพราะล้านนาถือว่าเป็นอู่ข้าวอู่น้ำและฐานทัพทางเหนือของพม่า หากพม่ายึดล้านนาได้ก็จะสะสมไพร่พลยกลงมากระหนาบตีสยาม ร่วมกับทัพใหม่ที่ยกเข้ามาทางตะนาวศรีหรือด่านพระเจดีย์สามองค์ได้

เพื่อป้องกันการถูกขนาบตีอันเป็นเหตุให้เสียกรุงครั้งก่อน ราชสำนักสยามจึงจำเป็นต้องสร้างแนวป้องกันยาวออกไปถึงล้านนา ด้วยการให้ล้านนาเป็นประเทศราชอยู่ข้างสยาม มิใช่พม่า