ภูมิชะ ส่วนสมณะหรือพราหมณ์พวกใดพวกหนึ่งที่มี
สัมมาทิฏฐิ มีสัมมาสังกัปปะ มีสัมมาวาจา มีสัมมากัมมันตะ
มีสัมมาอาชีวะ มีสัมมาวายามะ มีสัมมาสติชอบ มีสัมมาสมาธิ
ถ้าแม้ทำความหวังแล้วประพฤติพรหมจรรย์ เขาก็สามารถ
บรรลุผล ถ้าแม้ทำความไม่หวัง แล้วประพฤติพรหมจรรย์
เขาก็สามารถบรรลุผล ถ้าแม้ทำทั้งความหวังและความ
ไม่หวัง แล้วประพฤติพรหมจรรย์ เขาก็สามารถบรรลุผล
ถ้าแม้ทำความหวังก็มิใช่ ความไม่หวังก็มิใช่ แล้วประพฤติ
พรหมจรรย์ เขาก็สามารถบรรลุผล นั่นเพราะเหตุไร ภูมิชะ
เพราะเขาสามารถบรรลุผลได้โดยอุบายแยบคาย.
ภูมิชะ เปรียบเหมือนบุรุษผู้ต้องการน้ำมัน แสวงหา
น้ำมันจึงเที่ยวเสาะหาน้ำมัน เขาเกลี่ยงาป่นลงในราง ประพรม
ด้วยน้ำแล้วคั้นเรื่อยไป ถ้าแม้ทำความหวัง แล้วเกลี่ยงา
ป่นลงในราง ประพรมด้วยน้ำแล้วคั้นเรื่อยไป เขาก็สามารถ
ได้น้ำมัน ถ้าแม้ทำความไม่หวัง แล้วเกลี่ยงาป่นลงในราง
ประพรมด้วยนำ้แล้วคั้นเรื่อยไป เขาก็สามารถได้นำ้มัน
ถ้าแม้ทำทั้งความหวังและความไม่หวัง แล้วเกลี่ยงาป่นลง
ในราง ประพรมด้วยนำ้แล้วคั้นเรื่อยไป เขาก็สามารถได้น้ำมัน
ถ้าแม้ทำความหวังก็มิใช่ ความไม่หวังก็มิใช่ แล้วเกลี่ยงาป่นลง
ในราง ประพรมด้วยนำ้แล้วคั้นเรื่อยไป เขาก็สามารถได้น้ำมัน
ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร ภูมิชะ เพราะเหตุแห่งการได้น้ำมันนั้น
เป็นสิ่งที่บุรุษนั้นได้ทำแล้ว โดยวิธีแยบการที่แยบคาย ฉันใด
ก็ฉันนั้น.
(ทรงให้อุปมาโดยทำนองนี้อีกสามข้อ คือบุรุษผู้ต้องการน้ำนม
รีดน้ำนมจากแม่โคลูกอ่อน บุรุษผู้ต้องการเนย ปั้นเนยจากนมที่หมักเป็น
เยื่อแล้ว บุรุษผู้ต้องการไฟ สีไฟจากไม้แห้ง ก็ย่อมได้ผลตามที่ตน
ต้องการ แม้จะทำความหวังหรือความไม่หวังก็ตาม ผลนั้นๆ ก็ย่อมมีให้เอง
เพราะได้มีการทำที่ถูกต้องลงไปแล้ว).
-บาลี อุปริ. ม. ๑๔/๒๗๙-๒๘๐/๔๑๔-๔๑๕.