สมเด็จพระบรมศาสดา ได้สมัญญาว่า

                                           พระพุทธเจ้า

ทรงประกาศสัจจธรรมในศาสนาที่ชื่อว่า

                                            พระพุทธศาสนา

อะไรคือ พุทธ

รากศัพท์คือ ผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน

ผู้รู้

รู้แจ้งในสภาวะธรรมทั้งปวงตามที่เป็นจริง เล่าเรียนศึกษาจาก สุตตะ ปริยัติ ที่พระองค์ทรงบัญญัติขึ้น

ปฎิบัติ ตามอริยมรรคที่พระองค์ทรงชี้ทางบอกไว้ ถึงผลอันเป็นปฎิเวท คือความดับทุกข์อันเป็นที่สุด

ผู้รู้ รู้ในทุกข์ รู้เหตุแห่งทุกข์ รู้ถึงความดับทุกข์ รู้ทางดำเนินเพื่อความดับทุกข์


ผู้ตื่น

เมื่อรู้ นั่นย่อมเสมือนผู้ตื่นแล้ว ตื่นขึ้นจากอวิชชา อันคือโมหะ ความหลงผิดในสภาวะธรรมทั้งปวง เห็นอสัจจะเป็นสัจจะ เห็นทุกข์เป็นสุข

เห็นสิ่งปฎิกูลเป็นสิ่งไม่เป็นปฎิกูล เห็นความไม่มีตัวตนเป็นมีตัวตน


ผู้เบิกบาน

อุปกิเลสทั้งหลายคือสิ่งเศร้าหมองแห่งจิต นิวรณ์ ราคะ โทสะ โมหะ นี้คือไฟ ความเร่าร้อนกระวนกระวาย เหตุแห่งความเร่าร้อนทั้งปวงนั้นคือ โมหะ

คืออวิชชา คือความหลับ เมื่อกำจัดอวิชชา อันเป็นเครื่องเศร้าหมองแห่งจิตได้แล้ว จิตจึงเบิกบาน เบิกบานด้วยวิชชา ด้วยความรู้แจ้งในสภาวะธรรมทั้งปวง

อันเป็นผลมาจากการตื่น อันเป็นผลมาจากการรู้

                                            พุทธ คือ ผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน

ผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน นั้นทราบได้ด้วยตนเอง

ความเป็นพุทธแท้ ไม่แท้ นั้นทราบได้ด้วยจิตแห่งตนเอง


ความอาจหาญ และร่าเริงในธรรม

ผู้ศึกษา ปฎิธรรมในศาสนาแห่ง ผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน นี้

ย่อมต้องอาจหาญ อาจหาญในการกำจัด อวิชชา อันเป็นเหตุแห่งทุกข์

อาจหาจในการสร้างกุศลจิตยิ่งๆขึ้นไป

เมื่ออาจหาญดังกล่าวแล้ว จักประสบกับ

                                            ความร่าเริงในธรรมอันเป็นที่สุด