2-3 วันที่ผ่านมา มีกระแสข่าว ใน Social Media และ สื่อโทรทัศน์นำเสนอ เรื่องรพ.แห่งนึงในเชียงใหม่  ใช้เข็มฉีดยา กับผู้ป่วยซ้ำ

โดยจุดเริ่มต้น มาจากการ   ที่ญาติกับผู้ป่วยท่านนึงไม่พอใจการ ที่รพ.นั้น สั่งเข็มฉีดยาเบาหวานให้ผู้ป่วย จำนวนน้อยกว่า จำนวนครั้งที่ต้องฉีด  และเมื่อสอบถาม กับ ทางเภสัชกร  ได้ให้คำตอบว่า เข็มฉีดยาอินซูลินนั้นให้ ใช้ซ้ำได้ 2 ครั้ง เป็นนโยบายโรงพยาบาล และ ใช้ได้โดยปลอดภัย  แต่ญาติผู้ป่วยไม่ยังพอใจกับคำตอบ  และคิดว่า การทำอย่างนั้นไม่ถูกต้อง (เคสนี้ ดูเหมือนว่า จะเป็นเคสประกันสังคม ทางญาติเลยอาจจะคิดว่า รพ.ต้องการประหยัดค่าใช้จ่าย เลยสั่งให้ใช้ เข็มซ้ำโดยไม่สมเหตุผล)

หลังจากคลิป นี้ ถูกแชร์ออกไป มีกระแสโจมตี รพ.นั้นกัน อย่างรุนแรงจากหลายคนในโซเชียลมีเดีย ด้วยสองเหตุผลหลัก

1 เข้าใจผิด จากการฟังแค่ หัวข่าว "ใช้เข็มฉีดยาซ้ำ" แล้วเข้าใจว่าเป็นการใช้เข็มฉีดยาร่วมกับคนอื่น  ซึ่งอันนี้ ห้ามใช้ อยู่แล้วแน่นอน

2 เข้าใจถูกแล้ว ว่าทางรพ. สั่งให้ คนไข้เบาหวาน ใช้ เข็มฉีดยาเบาหวาน ด้วยตัวเองที่บ้าน แต่ให้ใช้ซ้ำ  ได้
แต่ เข้าใจว่า การให้ใช้เข็มฉีดยาซ้ำ แบบนั้นไม่เหมาะสมผิดหลักวิชาการ

เลยมีการโจมตีโรงพยาบาลดังกล่าวจำนวนมาก

แม้ ภายหลัง ทางผอก.รพ.ดังกล่าว จะออกมาชี้แจง ว่าเป็นนโยบายของทางโรงพยาบาลจริง และ ใช้ได้จริง แต่ ยังมีคนจำนวนมากคิดว่าเป็นแค่การแก้ตัว เท่านั้น

เลยอยากนำเสนอข้อเท็จจริง ในเรื่องการใช้เข็มฉีดยาเบาหวาน(อินซูลิน) นี้ ให้ทราบกัน
==============================================
การฉีดยาเบาหวาน(อินซูลิน) ปัจจุบัน  เข็มที่นิยมใช้ฉีด มี  2 แบบ หลักๆ

แบบที่หนึ่ง เรียกว่าเข็มแบบปากกา หรือ Insulin Pen

พวกนี้ จะเป็นหลอดฉีดยา ที่มีหลอดยาบรรจุไว้ข้างในรูปร่างคล้ายปากกา แล้ว มีปุ่มบิดตั้ง จำนวนที่ฉีดได้
ส่วนปลายของปากกาเป็นเข็มที่ถอดเปลี่ยนได้และมีจุก ปิดปลายเข็ม ไว้หลังเลิกใช้

แบบที่2 เป็นกระบอกฉีดยาปกติที่เราเห็นกันทั่วไป แต่มีขนาดผอมเล็ก(เพราะว่าปริมาตรรวมแค่ 1 ซีซี) ตรงปลายเป็นเข็มมีปลอกปิด(บางครั้งมีชนิดเปลี่ยนตัวเข็มได้ แต่ไม่ค่อยนิยมกัน มักใช้ แบบที่เข็มติดแน่นกับตัวกระบอกเลยมากกว่า )

พวกนี้เวลาใช้ฉีด จะเอากระบอกนี้ไปดูดยาจากขวดยา แล้ว ค่อยเอา มาฉีด

ปัญหาที่ถกกันก็คือ การฉีดยา เบาหวาน ด้วยตัวเอง โดยใช้เข็มฉีดยาอันเดิมซ้ำ 2-3 ครั้ง ปลอดภัยหรือไม่

คำตอบคือ

การใช้เข็มครั้งเดียว แล้วทิ้งเลย นั้น แน่นอน ว่า ดีที่สุด เนื่องจากเข็มใหม่ จะคม ทำให้เจ็บน้อย

แต่ ข้อเสีย ก็สิ้นเปลือง

การใช้เข็มอันเดิมซ้ำ แน่นอน ย่อมมีความคมลดลง อาจจะเจ็บเพิ่มขึ้นเล็กน้อย แต่ประเด็น เรื่องความเสี่ยงต่อเรื่องการติดเชื้อต่างๆนั้น มีการศึกษากันทั่วโลกแล้ว ว่า ไม่ได้มีผลอย่างมีนัยสำคัญแต่อย่างใด  


ตัวอย่างการวิจัย เรื่องการใช้เข็มซ้ำในต่างประเทศ

สรุปก็ เข็มฉีดยาอินซูลินนี้ คือ  ใช้กับตัวคนไข้เองคนเดียว ไม่ปนกับคนอื่น นี่ใช้ซ้ำได้ ถ้าใช้อย่างถูกต้องสวมปลอกปิด หลังใช้ และเก็บไว้ในตู้เย็น แต่ ใช้ซ้ำหลายครั้งเข็มจะ ไม่ค่อยคม ทำให้เจ็บเวลาฉีด

หลายการศึกษา แนะนำให้ใช้ซ้ำได้  2-6 ครั้ง หรือ เมื่อรู้สึกจากประสพการณ์ตัวเองว่าเข็มมันไม่คม หรือเจ็บ ก็เปลี่ยนไวขึ้นในการฉีดครั้งหลังๆ

แต่ทั่วๆไป มักแนะนำให้ใช้กัน ไม่เกิน 2-3 ครั้ง

อันนี้เป็นตัวอย่างแนวทางการปฏิบัติ ที่ให้ใช้กับคนไข้ จากสถาบันหลักของไทย


ข้างบนเป็นคำแนะนำจาก สนง.หลักประกันสุขภาพแห่งชาติ สปสช.
พูดถึงการใช้เข็มอินซูลินซ้ำได้โดยปลอดภัย

อันนี้เป็นของศิริราช ที่แนะนำสำหรับ ชนิดปากกาให้ใช้ 3-5 ครั้งก่อนเปลี่ยน ปลายเข็มใหม่(ที่ใช้ได้มากกว่า เพราะว่า พวกนี้ ไม่ต้องแทงจุกยางทุกครั้งเหมือนเข็มปกติ ดังนั้นความคมที่ลดลง จะช้ากว่า เข็มปกติที่ต้องแทงจุกยางขวดยา)

จากสรุปข้างบน

จะเห็นได้ว่า ถ้ามีเงินมาก ไม่กลัวเรื่องความสิ้นเปลือง การใช้ครั้งเดียว หรือทิ้งเลย ก็ได้ สะดวกดี และเข็มคมใหม่ตลอด ไม่ค่อยเจ็บ

แต่การใช้ซ้ำ เพื่อลดภาระค่าใช้จ่ายลง มีหลักฐานทางวิชาการรับ ว่าใช้ได้โดยปลอดภัย และเหมาะสม ไม่ได้ผิดแต่อย่างใด

ประเด็นนี้ ถ้าเป็นคนไข้ ที่จ่ายเงินรักษาตนเอง แพทย์อาจจะให้คำแนะนำให้คนไข้เลือกเอง  ว่าจะยอมจ่ายแพงใช้ครั้งเดียวแล้วทิ้ง  หรือ ใช้ซ้ำ บ้างเพื่อความประหยัด

แต่ถ้าเป็น คนไข้ในระบบ ประกันสังคม หรือ บัตรประกันสุขภาพแห่งชาติ ซึ่ง มีกองทุนดูและค่าใช้จ่าย ในการรักษา การสั่งใช้ เข็มซ้ำ 2 ครั้ง ถือว่าได้มาตรฐาน เหมาะสม ถูกต้องและยอมรับได้
แต่ถ้าคนไข้ ต้องการที่จะได้รับ บริการที่ดีกว่า สูงกว่านั้น โดยใช้ฉีดครั้งเดียว  ก็ อาจจะให้ทำได้ แต่ อาจจะต้องให้ จ่ายส่วนต่างนั้นเพิ่ม ด้วยตัวเอง ถือว่า ยุติธรรมกับทุกฝ่าย