กล่าวคือผมมีความเห็นขัดแย้งกันกับคนหนึ่ง ว่าปัญหาเกิดจากด้านภูมิปัญญาด้าการหลอมโลหะของจีนที่ยังไม่ดีเท่าของตะวันตก ที่ผ่านการตีเหล็ก ดาบ เกราะจนได้สูตรที่ดีที่สุดทำให้ทนต่อแรงระเบิดในกระบอกปืนได้ดีกว่า และปืนไฟเป็นอาวุธที่ทำลายชุดเกราะได้ดีซึ่งในจีนชุดเกราะจีนไม่ได้แข็งแรงแบบเกราะที่มีใช้ทั่วยุโรปเวลานั้น ทำให้จีนไม่ให้ความสำคัญอาวุธปืนเท่าใดเพราะหน้าไม้ คันธนูทำหน้าที่ได้ดีอยู่แล้ว แต่ผมกลับมองว่ามันน่าจะมาจากหลักนิยมในสงครามกับสภาพอากาศมากกว่า คือจีนมีความสามารถรวมกำลังทัพขนาดใหญ่ได้มาก ทหารม้าก็มีบทบาทสำคัญศัตรูของชนชาติจีนอย่างเป่ยหยวน ออยเรต โฮ่วจินก็มีกองทหารม้าที่เข้มแข็ง ทำให้กองทัพจึงให้ความสำคัญไปที่ทหารม้าเป็นหลัก และอาวุธปืนในตอนนั้นก็คงต่อต้านทหารม้าไม่ได้ผลจึงกลายเป็นอาวุธเสริมแทนที่จะเป็นแกนหลักในสงคราม การพัฒนาเลยไปไม่ถึงไหน ดังนั้นผมขอทราบความคิดเห็นในประเด็นนี้ด้วยครับ