การออกแบบส่วนผสมโดยปริมาตร

        สำหรับงานก่อสร้างขนาดเล็ก ส่วนใหญ่จะกำหนดสัดส่วนผสมโดยปริมาตร เช่น 1: 2 : 4 อัตราส่วนที่กล่าวถึงนี้คือ ใช้ปูน
ซีเมนต์ 1 ส่วน ทราย 2 ส่วน หิน 4 ส่วน โดยปริมาตร การที่จะแปลงส่วนผสมโดยปริมาตรดังกล่าวให้เป็นส่วนผสมโดยน้ำหนักสามารถทำได้ ดังนี้
        ข้อมูลที่ใช้ในการคำนวณ

หน่วยน้ำหนักของปูนซีเมนต์ = 1,400 กก./ลบ.ม.
หน่วยน้ำหนักของหินทราย   = 1,450 กก./ลบ.ม.

• การคำนวณ
ปูน 1 ถุง 50 กิโลกรัม มีปริมาตร =       0.036 ลบ.ม. (50/1400)
ทราย 2 ส่วน มีปริมาตร =    0.036x2  =  0.072 ลบ.ม.
น้ำหนักทราย =    0.072x 1450  =  104 กก.  ( ถ้าใช้บุ้งกี๋ตวง  ให้เอาทรายใส่บุ้งกี๋แล้วชั่ง น.น. ดู ว่าเท่าไร แล้วเอาไปหาร 104 )
หิน 4 ส่วนมีปริมาตร =    0.036x4  =  0.144 ลบ.ม.
น้ำหนักหิน =    0.144 x 1450  =  209 กก. ( หินก็ทำแบบทราย )

       ปริมาณน้ำที่ใช้โดยทั่วไปสำหรับปูน 1 ถุง เพื่อให้ได้ค่ายุบตัวประมาณ 10 ซม. เท่ากับ 30 ลิตร น้ำหนักของส่วนผสมทั้งหมด
เมื่อใช้ปูน 1 ถุง = 50+104+209+30 = 393 กก. หน่วยน้ำหนักคอนกรีต 1 ลบ.ม. = 2400 กก.ต้องใช้ปริมาณปูน = 2400/393
= 6.1 ถุง = 305 กก./ลบ.ม.
• สรุป ส่วนผสมใน 1 ลบ.ม.
      ปูนซีเมนต์  = 305 กก./ลบ.ม.
      ทราย      = 635 กก./ลบ.ม.
      หิน     = 1275 กก./ลบ.ม.
      น้ำ     = 185 กก./ลบ.ม.
      ค่ายุบตัว 10 ซม.