ปืนไม่แม่นจริงครับ แต่ให้ลองเดากันว่าไม่แม่นขนาดไหน แล้วจะเข้าใจว่าการเข้าแถวยิงไม่ได้เป็นเรื่องบ้าบออย่างที่คิด

มีการฝึกทหารที่บันทึกไว้ ทหารฝรั่งเศส 720 นายยิงเป้าขนาด 3 เมตร ระยะ 100 เมตร ทหารแค่ 52 นายเท่านั้นที่ยิงโดนครับ ถ้าเพิ่มระยะเป็น 200 เมตรนั้นจะยิงโดนแค่ 18 นาย นี่คือการฝึกนะครับ ตอนรบกันนี่เปอร์เซ็นยิงโดนต่ำกว่านี้อีก นายพลอังกฤษคำนวณไว้ตอนรบกับฝรั่งเศสที่คาบสมุทรไอบีเรียว่าอัตราการยิงโดนของทหารคือประมาณ 5 เปอร์เซ็นที่ 100 หลาเท่านั้นเอง (ซึ่งเป็นระยะยิงหวังผลของปืนคาบศิลาแล้ว)  การรบที่วิตตอเรียในสเปนนายพลอังกฤษนี่ไปเดินนับศพทหารฝรั่งเศสแล้วนับกระสุนที่ยิงไปเลยครับ ได้อัตราส่วนมาว่าต้องยิงประมาณ 450 นัดถึงจะโดนทหารศัตรูหนึ่งครั้งน่ะครับ (แต่นี่คือทุกนัดที่ยิงนะครับ ทหารส่วนมากจะยิงที่ระยะไกลเกินไป ทำให้เปอร์เซ็นโดนต่ำลงมาก)

แต่...ถ้ายิงเป็นตับ(เข้าแถวยิง)ระยะใกล้ (50 เมตรหรือต่ำกว่า) ปืนคาบศิลาอานุภาพร้ายกาจมากนะครับ มีบันทึกไว้ว่าทหารฝรั่งเศส 66 นายยิงตับเดียวเข้าใส่ทหารเยอรมันระยะประมาณ 50 เมตร สังหารทหารเยอรมันไป 27 นาย คือ 40 % เลยครับ นี่คือสาเหตุที่ต้องเข้าแถวหน้ากระดานยิง

แล้วทำไมไม่ขยายแถวกระจายกันตอนยิง เราจะได้ไม่โดนยิงสวน นั่นเป็นเพราะถ้าคุณขยายแถวจะเจออีกปัญหานึงครับคือทหารม้าข้าศึก ทหารม้าคล่องตัวกว่าทหารราบนะครับ สามารถเลือกจุดเข้าตีทหารราบได้ ก็จะเลือกจุดที่มีจำนวนทหารราบน้อยคนที่ยิงใส่ทหารม้าได้ เช่นด้านข้างของแถว หรือถ้าทหารราบอยู่กระจายกันก็เข้าชาร์จได้เลยไม่ต้องกลัว มีบันทึกเหมือนกันว่าทหารม้าปรัสเซียเข้าชาร์จหนึ่งหมู่ทหารราบของฝรั่งเศส (ประมาณ 500 นาย) ที่เข้าแถวเป็นสี่เหลี่ยมอยู่ ทหารฝรั่งเศสยิงสวนหนึ่งตับที่ระยะ 30-40 เมตร ผลคือทหารม้าตาย 7 บาดเจ็บ 21 คนเท่านั้นเอง (เพราะกระสุนส่วนมากโดนม้า ม้าตาย 23 บาดเจ็บ 18) แต่ทหารม้าก็ล่าถอยไปนะครับ แล้วถ้าคุณกระจายแถวออกไป รอบๆ ตัวมีเพื่อนแค่ 3-4 คน จะยิงทหารม้าที่เข้าชาร์จโดนไหมล่ะนั่น