สมัยก่อนที่ดินแดนแถบนี้ยังเป็นรัฐเล็กรัฐน้อย ยังไม่รวมถึงขนาดเป็นอาณาจักร รัฐอย่างอโยธยา สุโขทัย ล้านนา สุพรรณภูมิ เพชรบุรี นครศรีธรรมราช หลายรัฐมีหลักฐานว่าเป็นรัฐเครือญาติกันครับ มีการเกี่ยวดองกันไม่ทางใดก็ทางหนึ่งซึ่งส่วนใหญ่ก็คือการดองกันทางการแต่งงาน หลายครั้งแต่ละรัฐก็มีกษัตริย์จากรัฐอื่นผลัดเปลี่ยนกันมาปกครองเป็นต้นครับ เช่นพระเจ้าอู่ทองมีตำนานเล่าว่าเป็นกษัตริย์เมืองเพชรบุรีมาก่อน ในหลักฐานเชิงตำนานฝั่งล้านนาอย่างพื้นเมืองเชียงใหม่ก็กล่าวว่าพระญารามราช (พ่อขุนรามคำแหง) เป็นเครือญาติกับกษัตริย์นครหลวง กษัตริย์อยุทธยา กษัตริย์นครศรีธรรมราช


มีหลักฐานว่าสุโขทัยเกี่ยวดองกับอยุทธยา แต่มักจะดองกับฝั่งเจ้านายที่มาจากรัฐสุพรรณภูมิมากกว่าตั้งแต่สุพรรณภูมิยังไม่ถูกรวมเป็นหนึ่งเดียวกับอโยธยา และส่วนมากมักจะเกี่ยวดองกับเกือบทุกรุ่น เช่นชินกาลมาลีปกรณ์กล่าวว่าสมเด็จพระบรมราชาธิราช (ขุนหลวงพ่องั่ว) มีมเหสีองค์หนึ่งเป็นชาวสุโขทัยวึ่งสันนิษฐานว่าเป็นขนิษฐา (น้องสาว) ของพระญาฦาไทย (ลิไท) อีกด้านหนึ่งก็ดองกับอยุทธยาโดยมีน้องสาวเป็นมเหสีพระเจ้าอู่ทอง เมื่อพระเจ้ารามาธิบดีอู่ทองให้ขุนหลวงพ่องั่วไปตีชัยนาท (พิษณุโลก)ได้ก็ให้ขุนหลวงพ่องั่วครองเมือง ต่อมาพระเจ้ารามาธิบดีถวายสองแควคืนพระญาฦาไทยแต่พระญาลิไทถูกบีบให้ออกผนวชและประทับที่สองแคว ส่วนสุโขทัยนั้นก็ถูกปกครองโดยพระมหาเทวีมเหสีขุนหลวงพ่องั่วเป็นเวลา ๗ ปี

ต่อมาพระญาฦาไทยพยายามฟื้นอำนาจแต่สิ้นพระชนม์ไปก่อน ทางขุนหลวงพ่องั่วซึ่งได้เป็นกษัตริย์อยุทธยายกทัพตีสุโขทัยและเมืองเหนือเป็นประเทศราชของอยุทธยาได้ (แต่ยังไม่มีอำนาจเด็ดขาดทุกเมือง บางสมัยก็แข็งเมือง) ให้มหาเทวีมาปกครองอีกครั้งหนึ่งต่อมาก็ให้พระโอรสของพระองค์กับมหาเทวีคือ 'พระญาศรีเทพาหูราช' หรือ 'พระศรีราชโอรส' มาครองสุโขทัยต่อ พระศรีเทพาหูราชมีผู้สันนิษฐานว่าคือ 'พระยาญาณดิศ' ในนิทานพระพุทธสิหิงค์ หรือ 'ติปัญญาอำมาตย์' ในชินกาลมาลีปกรณ์

มีการสันนิษฐานว่าเจ้านครอินทร์ โอรสของขุนหลวงพ่องั่วเคยขึ้นมาเสวยราชสมบัติในเมืองกำแพงเพชรใน พ.ศ. ๑๙๔๐ (สันนิษฐานว่าเพิ่งสร้างในสมัยนั้น) ก่อนจะครองอยุทธยา (แต่หากพิจารณาจากหลักฐานจีนพบว่าทรงครองราชย์ที่อยุทธยาตั้งแต่ พ.ศ. ๑๙๓๘) อาจจะเพราะที่สุโขทัยเกิดความกดดันจากทางเจ้าสายพระญาลิไท

เรื่องนี้อิงจากจารึกกฎหมายลักษณะโจรที่กล่าวถึงกษัตริย์นาม "....ราช ศรีบรมจักรพรรดิราช" (เป็นพระนามแบบกษัตริย์อยุทธยา เทียบระยะเวลา เรื่องเชื้อสายพระร่วง สันนิษฐานว่าคือเจ้านครอินทร์)  พร้อมทั้งพระญาเมืองเหนือต่างๆ ที่มาเฝ้าถวายน้ำอภิเษก รวมถึงพระมาตุลา (พี่ชายของแม่) ที่เป็นเจ้าเมืองไตรตรึงส์ พร้อมประกาศว่า "พระองค์ท่านได้เสวยในอธิปตัย จักใคร่ขัดพระราชสีมานี้ดังมนุษยธรรมอย่างพระญารามราช อันฝูงสาธุแสดงยศปรากฏสุขชั่วลูกหลาน"  เหมือนเป็นการบอกเป็นนัยๆว่าพระองค์เองก็สืบสายมาจากพระญารามราช

ในครั้งนั้นพระองค์จึงได้นำจารึกกฎหมายลักษณะโจรมาประกาศใช้กลางเมืองสุโขทัยให้เมืองเหนือต่างๆใช้ตาม การที่เจ้านครอินทร์ซึ่งเป็นวงศ์สุพรรณภูมิขึ้นมาเสวยราชสมบัติในเมืองเหนือได้ย่อมแสดงให้เห็นว่าต้องมีความสัมพันธ์ทางเครือญาติกันอยู่ระหว่างสองรัฐ และน่าจะเป็นเชื้อสายที่ใกล้ชิดด้วย ดูจากบารมีที่สามารถให้เจ้าเมืองเหนือมาถวายน้ำอภิเษก การมีเครือญาติฝั่งพระมารดาเป็นเจ้าเมืองทางเหนือ รวมไปถึงการนำกฏหมายมาประกาศบังคับใช้

สันนิษฐานว่าเครื่องสังคโลก เจ้านครอินทร์น่าจะเป็นผู้นำไปเผยแพร่ในสุโขทัยเพราะพระองค์เคยเสด็จไปเมืองจีนด้วยพระองค์เอง (ในขณะที่พ่อขุนรามคำแหงไม่มีหลักฐานยืนยันว่าเคยเสด็จไปจีนจริง) ต่อมาเลยกลายเป็นเรื่องตำนานพระร่วงไปเมืองจีน ซึ่งมักคิดกันว่าคือพ่อขุนรามคำแหง

เจ้านครอินทร์ลงมาเป็นกษัตริย์อยู่ที่สุพรรณภูมิจนภายหลังสามารถมีอำนาจปกครองอยุทธยาได้สำเร็จ ทำให้เจ้าวงศ์ละโว้-อโยธยาเดิมหมดอิทธิพลไป

มีหลักฐานบ่งชี้ถึงกษัตริย์อยุทธยาพระองค์หนึ่งมีมารดาเป็นเชื้อสายสุโขทัย ปรากฏพระนามในจารึกวัดสรศักดิ์ว่า 'พระบอรรมราชาทิบดั ดีสีรม่หาจกัพัดดีราช' (พระบรมราชาธิบดี ศรีมหาจักรพรรดิราช) ซึ่งเสด็จมางานฉลองสร้างวัดสรศักดิ์ที่นายอินทร์สรศักดิ์ (น่าจะเป็นขุนนางอยุทธยาที่ขึ้นไปอยู่เมืองเหนือ) สร้างอุทิศถวายกษัตริย์สุโขทัย (พ่ออยู่หัวเจ้าธออกญาธรรมราชา) เมื่อ พ.ศ. ๑๙๕๙ สันนิษฐานว่ากษัตริย์พระองค์นี้คือเจ้าสามพระญาเพราะมีหลักฐานว่าทรงใช้พระนาม 'บรมราชาธิบดี' และตามหลักฐานจีน พบว่าเจ้านครอินทร์น่าจะสวรรคตตั้งแต่ปลาย พ.ศ. ๑๙๕๘ เนื่องจากจีนทราบข่าวในช่วงเดือนพฤษภาคม พ.ศ. ๑๙๕๙ ซึ่งตามไทยโบราณถือว่าเป็นต้นปี

จารึกกล่าวถึงพระมาตุราช (มารดา) พระมาตุจฉา (ป้า/น้า) ของกษัตริย์อยุทธยาตามเสด็จมาด้วย โดยระบุว่าพระมาตุจฉาได้เสด็จไปอยู่ที่ตำหนักหัวสนามเก่าทางตะวันตกของวัดสรศักดิ์ ที่เรีกยว่า 'ตำหนักหัวสนามเก่า' เข้าใจว่าหมายถึงตำหนักที่ทรงประทับอยู่แต่เดิม จึงน่าจะเป็นการบ่งบอกว่าทรงมีเชื้อข้างพระมารดาเป็นชาวสุโขทัยเช่นเดียวกับเจ้านครอินทร์

สันนิษฐานว่าเจ้าสามพญาเป็นโอรสที่เกิดจากมเหสีเชื้อสุโขทัยเหมือนกัน เพราะภายหลังพระองค์ได้ไปครองเมืองชัยนาท (พิษณุโลก) ซึ่งเป็นเมืองสำคัญของฝ่ายเหนือ ควบคู่ไปกับพญาบาลเมืองที่ครองเมืองสองแควอยู่ฟากตรงข้ามของแม่น้ำน่าน (เป็นไปได้ที่เจ้าอ้ายพญาจะมีมารดาจากสุพรรณภูมิ เจ้าญี่พญามีมารดาจากสายอโยธยาเพราะทรงครองเมืองแพรกซึ่งเป็นเมืองสำคัญของรัฐอโยธยา )

เจ้าสามพญาก็มีมเหสีจากสุโขทัย เป็นพระธิดาของ 'แม่นางษาขา' ซึ่งเป็นมารดาของพระมหาธรรมราชาบรมปาล (พญาบาลเมือง) ปรากฏในพงศาวดารกรุงสรีอยุทธยาฉบับปลีกว่าเมื่อเจ้าสามพญาพระราชทานนาม 'มหาธรรมราชา' ให้ พญาบาลเมือง พระมเหสีก็ทูลขอพระนามให้พระมารดาด้วย เจ้าสามพญาจึงพระราชทานนามให้แม่นางษาขาว่า 'พระศรีธรรมราชมาดา' (มารดาของมหาธรรมราชา)

โอรสของเจ้าสามพญากับมเหสีองค์นี้ก็คือ 'พระราเมศวร' หรือ 'สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ' นั่นเอง ด้วยเหตุนี้พระองค์ถึงมีสิทธิธรรมในการขึ้นไปครองเมืองพิษณุโลกได้หลังพระมหาธรรมราชาบรมปาลสิ้นพระชนม์ เพราะทรงมีเชื้อพระร่วงทางฝั่งพระมารดา

หลังจากนี้สันนิษฐานว่ายังมีการเกี่ยวดองระหว่างกษัตริย์อยุทธยาวงศ์สุพรรณภูมิกับวงศ์พระร่วงอยู่เสมอ ทั้งสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๒ พระบรมราชาหน่อพุทธางกูร (พระอาทิตย์) พระไชยราชาก็สันนิษฐานว่าน่าจะมีเชื้อสายทางเมืองเหนือครับ จนมาสุดท้ายที่เด่นชัดที่สุดคือการดองระหว่างสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราช (ขุนพิเรนทรเทพ) กับพระวิสุทธิกษัตรีย์

หลังจากเสียกรุงครั้งแรกเจ้าวงศ์สุพรรณภูมิถูกกวาดต้อนไปหงสาวดี เจ้าฝ่ายเหนือลงมามีอำนาจในอยุทธยา เรื่องการแบ่งสายแบ่งวงศ์ก็น่าจะจางหายตามไป รัฐสุโขทัยเดิมกลายเป็นหัวเมืองของอยุทธยาซึ่งไม่มีเจ้าไปปกครองเป็นสิทธิขาดอีกหลังยุคสมเด็จพระนเรศวรครับ