ขอตอบด้วยประสพการณ์ส่วนตัวนะคะ งานบัญชีและงานสอบบัญชีเหมือนกันตามที่ จขกท ถาม คือ เลิกงานซะดึกดื่นเที่ยงคืน ควงสามกะเล่นเอาสว่างคาตาก็มีในบางเคส ลองแยกเป็น งานบัญชี กับ สอบบัญชี ที่เราผ่านมันมาทั้งคู่ เป็นอดีตที่ทั้งสนุกสนานและเคร่งเครียด เลยเปลี่ยนไปทำอย่างอื่นแล้ว

งานบัญชีเป็นงานแม่บ้านค่ะ คือ การบันทึกรายรับรายจ่าย แตกลูกย่อยออกไปเป็นงานภาษีอากร (ซึ่งก็แตกลูกหลานออกไปอีกหลายแขนง) เงินเดือน เงินเบิกล่วงหน้า ลูกหนี้ เจ้าหนี้ เงินสด  บัญชีทรัพย์สิน หนี้สิน ทั้งหมดนี้ใช้เอกสารเป็นเกณฑ์ในการทำงานหรือการบันทึกในระบบ ซึ่งปัจจุบันใช้พวกซอฟแวร์เข้าช่วยประมวลผล ประมวลผลเสร็จก็ออกมาเป็นงบการเงิน สรุปกำไรขาดทุน ว่าเป็นไง ได้หรือเสียเท่าไหร่ในงวดที่ผ่านมา และ งบดุล ซึ่งบอกสถานภาพว่าบริษัทมีอาการอย่างไร สุขภาพแข็งแรงดีหรือง่อนแง่น เงินสดขาด เจ้าหนี้บานเบอะ ลูกหนี้ก็ทวงไม่ได้ อะไรทำนองนั้น
ซึ่งผลงานที่ออกมามีกรอบกฎหมายคุมค่ะ ทั้งประมวลรัษฎากร มาตรฐานการบัญชี การสอบบัญชี ว่ากันหลายกรอบ

และทั้งนี้ทั้งนั้นงานบัญชีต้องใช้เอกสาร ซึ่งมีทั้งซี้ซั้วมักง่ายที่ผู้เกี่ยวข้องส่งให้  หรือถูกต้องตามหลักภาษีอากรซึ่งสรรพากรท่านจ้องตรวจสอบ ก็ต้องเอามาวิเคราะห์เจาะลึก ทะเลาะกับเขาทั้งบริษัทกว่าจะได้มาใช้งาน

ตัวอย่างง่าย ๆ แค่จ่ายเช็คไปหนึ่งฉบับ ซัก หนึ่งหมื่นบาท เจ้าคนเอาเงินไปใช้ไม่มีอะไรมาให้ลงบัญชี ทวงก็ไม่รู้เรื่อง ไม่หือไม่อือ เอาหูทวนลม เท่านี้บัญชีก็ปิดไม่ได้แล้ว เพราะรายการปรากฎใน statement ที่ธนาคารส่งให้ทุกเดือน แต่ไม่รู้ว่าค่าอะไร มันเขย่งกันระหว่างบัญชีกับธนาคาร นักบัญชีก็แก้ปัญหาเอาเอง ตั้งพัก หรือ ตั้งเป็น advance อะไรก็แล้วแต่เหมาะสม

ยิ่งผู้บริหารไม่เห็นความสำคัญของหน่วยงานบัญชี ถือเป็นหน่วยงานช่วยรบ ไม่ได้หาเงินเข้าบริษัท ท้วงยังไงก็เฉย แบบนี้ฝ่ายบัญชีก็อาการหนัก งานไม่เสร็จกลับบ้านดึก ๆ เพราะเอกสารได้รับมาช้า เวลาใกล้ถึงกำหนดแล้วยังออกงบการเงินไม่ได้เลย จะทำไง

ปัญหานี้แก้ง่ายหากทุกฝ่ายร่วมมือกันเดินเอกสารใ้ห้เรียบร้อยตามเวลากำหนด งานบัญชีซึ่งอยู่ปลายน้ำก็เสร็จแบบชิว ๆ

นานมาแล้ว เราทำงานกับบริษัทของชาวเยอรมันผู้ซึ่งทรงความ "เป๊ะ" ซะทุกเรื่อง มีบอสใหญ่ฝ่ายการเงินและบัญชีเป็นเยอรมันที่รู้กันว่าดุจริง ๆ ขนาดฝ่ายขายระดับมือทองไม่กล้าสบตา   บริษัทต้องส่งรายงานเป็นภาษา ตปท ไปที่สำนักงานใหญ่กรุงเบอร์ลิน ภายใน 7 วันทำงานของเดือนถัดไป ใครที่ไหนเกี่ยวข้องเรื่องเอกสารบัญชีและการเงิน ต้องร่วมมือส่งมาถึงแผนกบัญชีในเวลารวดเร็ว ใครชักช้าชะตาขาดไม่รู้ตัว แบบนี้งานบัญชีก็แฮปปี้ งบการเงินออกทุกเดือน งบปีออกภายในสามสัปดาห์แรกของปีถัดไป  เป็นแบบนี้ทุกปี เงินเดือนแผนกบัญชีขึ้นปีละ 20 % เป็นอย่างน้อย แถมด้วยโบนัสปีละอย่างต่ำ 3 เดือน

มาถึงงานสอบบัญชีมั่ง ทำงานไปนาน ๆ เราร้อนวิชาก็เปลี่ยนมาทำสายตรวจสอบ คือ ทำรายงานผู้สอบบัญชีแสดงความเห็นว่า เจ้างบการเงินที่บรรดาบริษัททั้งหลายเข้าส่งมานี่น่ะ มันเชื่อถือได้เพียงใด มีอะไรวงเล็บติติงตรงไหน มีหมายเหตุอะไรก็ใส่ไว้ให้ผู้ถือหุ้นของบริษัทเขารับทราบตอบประชุมใหญ่สามัญประจำปี ซึ่งกฎหมายบังคับให้จัดขึ้นทุกปี

อ่านแค่นี้แล้วน่าจะง่าย เพราะจากการทำรายการ จัดทำงบการเงิน เปลี่ยนเป็นทำรายงานแสดงความเห็น แต่เบื้องหลังมันสาหัสกว่าที่พระเดชพระคุณท่านทราบนะจะบอกให้ เพราะงบการเงินที่บริษัทหรือลูกค้าส่งมาให้น่ะ ยัดใส้อะไรไว้ก็ไม่รู้ ต้องเรียกเอกสารมาสอบยันกันให้แน่นแฟ้น บางบริษัทกระซิบว่า ปีนี้ขาดทุน ผู้สอบบัญชีแก้ไขให้กำไรหน่อยนะ จะเอางบให้ธนาคารเพื่อขอกู้ กลัวไม่ผ่าน ที่กำไรก็กระซิบอีกว่า ช่วยลด ๆ หน่อยนะ ไม่อยากเสียภาษี ยังงี้ก็มี ผู้สอบคนไหนช่วยไปอย่างที่ขอร้อง อาจถูกหน่วยงานควบคุมเรียกไปสอบสวน ถูกถอนใบอนุญาต เรียกว่า "แป้ก" หมดทางประกอบอาชีพกันเลย แต่ละปีก็มีที่ถูกถอนใบอนุญาตกันหลายราย เล่นเอาเซ็นงบแล้วประสาทแ..ก เพราะไม่รู้เมื่อไหร่จะถึงคิวตัวเอง

แล้วทั้งบัญชีกับสอบบัญชีนี่มันมีกรอบเวลาต้องส่งรายงานต่อหลวงท่าน ให้ประมาณ 150 วันหรือ 5 เดือนของปีถัดไปต้องเสร็จ เอกสารไม่เรียบร้อยมา load ที่นักบัญชี นักบัญชีทำไม่เสร็จก็มา load ที่ผู้สอบบัญชี เป็นทอด ๆ จึงเป็นที่มาของการอยู่ดึกดื่นเที่ยงคืนยันตีสามอย่างที่ จขกท ท่านสงสัยไงคะ

ถ้าให้ดี จขกท ลองเรียนบัญชีแล้วลงสนามเองเลยซีคะ จะสอนลูกหลานเลยละว่า เรียนอะไรก็เรียน อย่าเรียนบัญชี