พันทิปขอพาเพื่อนๆ สมาชิก มาทำความรู้จักกับเรื่องราวของพญาครุฑ ผ่านพิพิธภัณฑ์ครุฑแห่งแรกและแห่งเดียวในประเทศไทย ซึ่งเป็นพิพิธภัณฑ์ที่ธนาคารธนชาติจัดสร้างขึ้นจากแนวความคิดของผู้บริหารธนาคารธนชาต ที่ต้องการส่งผ่านความเคารพและความรู้ในองค์ครุฑพระราชทาน ที่มีความสำคัญเปรียบเสมือนสัญลักษณ์แห่งพระเจ้าแผ่นดิน และตระหนักถึงความสัมพันธ์ระหว่างความเชื่อ ความศรัทธาของคนไทยที่มีต่อองค์ครุฑ



       ความเป็นมาของพิพิธภัณฑ์ครุฑแห่งนี้ เกิดขึ้นนับจากที่ธนาคารนครหลวงไทย ได้ควบรวมเข้ากับธนาคารธนชาต เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ.2554 ธนาคารธนชาตซึ่งได้ตระหนักถึงคุณค่าและความสำคัญขององค์ครุฑพระราชทานที่มีความผูกพันและความศรัทธามาอย่างนานกับคนไทย จึงได้อัญเชิญเครื่องหมายครุฑพ่าห์ที่พระราชทานให้กับธนาคารหลวงไทย เพื่อติดตั้งที่สำนักงานใหญ่และสาขาเป็นการเฉพาะนั้น ไปประดิษฐานในที่อันเหมาะสม ณ ศูนย์ฝึกอบรมธนาคารธนชาต บางปู และมีการประกอบพิธีกรรมทางพราหมณ์ตามหลักประเพณีปฏิบัติอย่างถูกต้อง โดยคณะพราหมณ์จากสำนักพระราชวัง เพื่อจัดสร้างเป็นพิพิธภัณฑ์ครุฑขึ้นมา



       ครุฑเป็นเทพพระพาหนะขององค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวตามคติการปกครองแบบเทวราชที่สังคมไทยเรายึดถือจากอินเดีย ที่ว่าด้วยการนับถือองค์กษัตริย์ผู้ซึ่งเป็นองค์สมมติเทพเสด็จอวตารลงมาปกป้องดูแลรักษาพสกนิกรและประเทศชาติ
       โดยความเชื่อของคนไทยที่มีต่อครุฑไม่เพียงจำกัดเฉพาะสัญญลักษณ์แทนของสูงเท่านั้น แต่ครุฑยังถือเป็นสัตว์ที่กำเนิดขึ้นภายใต้ความเชื่อของการกำเนิดโลกและจักรวาล มีความสัมพันธ์กับลัทธิทางศาสนาแบบพราหมณ์-ฮินดู ซึ่งเป็นพื้นฐานของศาสนาพุทธและเผยแพร่ไปทั่วภูมิเอเชีย ได้รับการยกย่องว่าเป็น เทพเจ้าแห่งท้องฟ้า เป็นจ้าวแห่งนกทั้งปวง



       อาจารย์ประสาท ทองอร่าม (ครูมืด) ผู้เชี่ยวชาญด้านประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมไทย กรมศิลปากร มารับหน้าที่เป็นวิทยากรเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับพญาครุฑ จึงทำให้เราทราบว่านอกเหนือจากการเป็นสัญลักษณ์แทนองค์กษัตริย์แล้ว ครุฑยังเป็นสัญลักษณ์แห่งความดีงาม ความซื่อสัตย์และกตัญญูกตเวทิตา จากเหตุการณ์การฝ่าฟันอุปสรรคนานัปการ เพื่อชิงน้ำอมฤตมาให้พณานาคเพื่อแลกเปลี่ยนกับการปลดปล่อยมารดาสู่อิสรภาพ ข้อพิสูจน์นี้บ่งบอกลักษณะนิสัยของพญาครุฑได้เป็นอย่างดี


       หลังจากทำความรู้จักเรื่องราวเกี่ยวกับพญาครุฑกันไปแล้ว ตามมาชมพิพิธภัณฑ์ครุฑกันต่อ

       พิพิธภัณฑ์ครุฑ แบ่งบริเวณจัดแสดงออกเป็น 5 ห้อง ได้แก่ โถงต้อนรับ ครุฑพิมาน (ป่าหิมพานต์) นครนาคราช อมตะจ้าวเวหา และห้องจัดแสดงครุฑไม้สักเก่า


       โถงต้อนรับที่เป็นรูปวงกลมจะมีภาพหน้าสาขาต่างๆ ของธนาคารนครหลวงไทยที่ถ่ายทอดความประทับใจเก็บไว้ ด้านขวามือของโถงมีวีดิทัศน์แนะนำเรื่องราวและความสำคัญของพญาครุฑ โดยอาจารย์เผ่าทอง ทองเจือ ผู้เชี่ยวชาญด้านศิลปวัฒนธรรมไทย และเป็นที่ปรึกษาในการจัดสร้างพิพิธภัณฑ์ครุฑแห่งนี้ด้วย รวมถึงการบอกเล่าประสบการณ์การปั้นครุฑจากศาสตราภิชานสัญญา วงศ์อร่าม จากภาควิชาศิลปศึกษา คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย





       เป็นการรังสรรค์ห้องจัดแสดงส่วนนี้ให้เป็นเสมือนป่าหิมพานต์ตามความเชื่อว่าถิ่นที่อยู่อาศัยของพญาครุฑ คือ ป่าหิมพานต์ ซึ่งเป็นดินแดนที่กำเนิดขึ้นภายใต้แนวความคิดศูนย์กลางของจักรวาลตามความเชื่อศาสนาพราหมณ์-ฮินดู อยู่ในห้องนี้ก็จะได้เหมือนท่องไปในแดนหิมพานต์ มีการจำลองสัตว์วิเศษที่ปั้นเสมือนจริงและจัดวางตามทิศที่อยู่อาศัยจริงของป่าหิมพานต์ ต้นมักกะลีผล จำลองสระอโนดาตอยู่ตรงกลางของห้องจัดแสดง และมีการนำเข้าสู่ห้องจัดแสดงถัดไป โดยมีแม่น้ำมหานทีสีทันดรเชื่อมระหว่างห้อง





       มาถึงห้องจัดแสดงส่วนที่ 3 นครนาคราชเป็นการเนรมิตอุโมงค์ทางเดินกว่า 10 เมตรให้กลายเป็นมหานครใต้น้ำ ทั้งสีสันและบรรยากาศ เพื่อให้สมกับเป็นถิ่นที่อยู่อาศัยของเจ้าแห่งสายน้ำอย่างพญานาค ซึ่งเป็นคู่ปรปักษ์ตลอดกาลของพญาครุฑ โดยในห้องมีจิตรกรรมฝาผนัง “ครุฑยุดนาค” ที่บ่งบอกถึงความสัมพันธ์ของพญาครุฑและพญานาค





       เมื่อเข้ามาห้องนี้จะได้ชมสื่อมัลติมีเดียที่ฉายบนผนังโค้งครึ่งวงกลม โดยมีเรื่องราวที่แสดงถึงคุณธรรมอันยิ่งใหญ่ของพญาครุฑในด้านความกตัญญูกตเวทิตา พละกำลัง และความเสียสละ และมีการนำองค์ครุฑจากสาขาต่างๆ บางส่วน มาประทับไว้บนผนังของห้องนี้ เพื่อให้เสมือนเป็นการเหิรเวหาของพญาครุฑ





       ในส่วนจัดแสดงนี้มีการจัดแสดงครุฑเก่าแก่ที่สลักจากไม้สักเป็นจำนวนมาก โดยแต่ละตัวมีรูปแบบที่แตกต่างกันไปตามจินตนาการของช่างแกะสลักที่มีความงดงามหลากหลาย เสน่ห์ขององค์ครุฑไม้สักแกะสลักนั้นไม่ได้อยู่ที่ความสวยงาม ท่วงท่าอันสง่างามที่แสดงถึงพลังอำนาจอันน่าเกรงขามอย่างเดียว หากแต่อยู่ที่คุณค่าและประวัติศาสตร์การสร้างสรรค์องค์ครุฑแต่ละตัว เราจะเห็นได้ว่ารูปร่าง หน้าตา สีของผ้านุ่ง เครื่องทรงของครุฑไม่เหมือนกันเลยแม้แต่ตัวเดียว เพราะเมื่อย้อนไปในอดีตจะพบว่าไม่มีกฎเกณฑ์ข้อบังคับที่กำหนดลักษณะของครุฑ ครุฑทุกตัวที่อันเชิญมาประดิษฐานก็มีความเก่าแก่แตกต่างกันไป โดยตัวที่เก่าแก่ที่สุด คือ องค์ครุฑจากสาขาราชดำเนิน ซึ่งเป็นสาขาแรกของธนาคารนครหลวงไทย มีอายุกว่า 70 ปี



       พิพิธภัณฑ์ครุฑ โดย ธนาคารธนชาต จำกัด (มหาชน)  
       ตั้งอยู่ที่นิคมอุตสาหกรรมบางปู ซอย 9A  179/279 หมู่ 3 ต.แพรกษาใหม่ อ.เมือง จ.สมุทรปราการ