เรามีเพื่อนที่เรียนจบมาด้วยกันคนนึง ตอนที่เค้ายังเรียนตรีเค้าไปลงเรียนนิติรามด้วย เค้ามาจากครอบครัวผู้พิพากษา เข้าใจว่าเป้าหมายทางอาชีพเค้าคือการเป็นผู้พิพากษา (ก็ไม่เข้าใจเหมือนกันว่ามาลงเรียนคณะอื่นทำไม) พอจบตรีคณะเดียวกับเราเสร็จ (เกียรตินิยมด้วย) ปีถัดมาก็ได้ตรีนิติเลย หลังจากจบแล้วก็ไม่ได้เจอกัน แต่ได้ข่าวว่าหลังจากนั้นไม่นานเค้าก็จบเน แล้วมาเจอกันอีกทีตอนที่นัดเจอกับเพื่อนคนอื่นด้วยเค้าก็กำลังอยู่ในช่วงฝึกหัดเป็นผู้พิพากษาแล้ว
ตอนนั้นเค้าเล่าเรื่องคดีความนึงที่เค้าเคยทำ (ไม่แน่ใจว่าตอนสมัยยังเป็นอัยการหรือตอนเป็นผู้พิพากษาแล้ว) จำได้ว่าเป็นคดีอาญา แต่จำรายละเอียดไม่ได้ จำได้แต่ตอนที่เค้าเล่าไคลแมกซ์ของเรื่องว่า เค้าสอบพยาน (หรือผู้ต้องสงสัย จำไม่ได้) ที่ให้การว่านั่งรถแท๊กซี่จากสถานที่นึงไปยังอีกที่นึง แล้วเพื่อนพิพากษาของเราสงสัยว่าพยาน/ผู้ต้องสงสัยคนนี้โกหก เลยทดสอบโดยถามว่า ค่าแท็กซี่ตอนนั้นเท่าไหร่ ซึ่งได้คำตอบเป็นประมาณ 58 หรือ 60 เราก็จำตัวเลขไม่ได้ แต่ที่สำคัญคือเป็นเลขคู่ เพื่อนเราก็ตัดสินเลยทันทีว่าพยาน/ผู้ต้องสงสัยคนนี้โกหก เพราะว่าค่าแท็กซี่จะต้องเป็นเลขคี่เสมอ (สตาร์ทที่ 35 และเพิ่มตามระยะทีละ 2 บาท)
ตอนนั้นเรางงๆอยู่นิดนึง ก็เออออไปกับเค้า แต่ก็นึกไม่ออกในตอนแรกว่างงอะไร หลังแยกกันเราก็ยังติดใจกับเรื่องนี้อยู่ แล้วก็นึกขึ้นได้ด้วยความโง่ของตัวเอง เพราะนั่งแท็กซี่มาก็หลายครั้งแล้ว แต่ไม่เคยสังเกตเลยว่า "ตัวเลขค่าแท็กซี่มันจะต้องเป็นจำนวนคี่เสมอ" เลยคิดออกว่าเรื่องที่ติดใจก็คือ "เค้าไม่สามารถจะสรุปได้ว่าคนที่เค้าสอบโกหกว่าได้นั่งแท็กซี่ จากการที่ให้การว่าค่าแท็กซี่เป็นจำนวนคู่" เพราะในความเป็นจริงคือ
- บางคนอาจจะตอบคำถามเชิงปริมาณหรือตัวเลขด้วยการประมาณเป็นจำนวนกลมๆ เช่น 60
- หรือสำหรับคนที่เคยนั่งแท็กซี่แต่ไม่เคยสังเกตหรือตระหนักเลยว่าค่าแท็กซี่เป็นจำนวนคึ่ (อย่างเราในตอนนั้น) ก็มีอยู่ และเค้าอาจจะตอบด้วยการประมาณตัวเลขใกล้เคียง เช่น 58
- การจะสรุปว่าเค้าโกหกเพราะบอกค่าแท็กซี่ที่ไม่สอดคล้องกับความเป็นไปได้ ต้องสรุปให้ได้ก่อนว่าคนๆนี้ไม่มีความรู้เรื่องค่าแท็กซี่เลย คือไม่เคยนั่งแท็กซี่เลย หรือถึงเคยนั่งก็ไม่เคยจ่ายค่าแท็กซี่เอง ไม่เคยได้รับรู้อะไรเกี่ยวกับค่าแท็กซี่เลย ซึ่งแปลว่าต้องหาหลักฐานให้ได้ก่อนว่าพยาน/ผู้ต้องสงสัยคนนี้ไม่เคยนั่งแท็กซี่หรือจ่ายค่าแท็กซี่เองเลย จึงจะสามารถโกหกเช่นนั้นได้
พอนึกย้อนกลับไปที่เรื่องนี้ทีไร ก็ยิ่งทำให้แน่ใจว่า "ตนเป็นที่เพิ่งแต่งตน" เป็นหลักที่สำคัญมากในการจะพิจารณาเรื่องใดๆ เพราะบางครั้งคนที่มีความรู้หรือน่าเชื่อถือก็อาจจะตัดสินอะไรผิดพลาดได้เหมือนกัน
บัณฑิตยังรู้พลาด
ตอนนั้นเค้าเล่าเรื่องคดีความนึงที่เค้าเคยทำ (ไม่แน่ใจว่าตอนสมัยยังเป็นอัยการหรือตอนเป็นผู้พิพากษาแล้ว) จำได้ว่าเป็นคดีอาญา แต่จำรายละเอียดไม่ได้ จำได้แต่ตอนที่เค้าเล่าไคลแมกซ์ของเรื่องว่า เค้าสอบพยาน (หรือผู้ต้องสงสัย จำไม่ได้) ที่ให้การว่านั่งรถแท๊กซี่จากสถานที่นึงไปยังอีกที่นึง แล้วเพื่อนพิพากษาของเราสงสัยว่าพยาน/ผู้ต้องสงสัยคนนี้โกหก เลยทดสอบโดยถามว่า ค่าแท็กซี่ตอนนั้นเท่าไหร่ ซึ่งได้คำตอบเป็นประมาณ 58 หรือ 60 เราก็จำตัวเลขไม่ได้ แต่ที่สำคัญคือเป็นเลขคู่ เพื่อนเราก็ตัดสินเลยทันทีว่าพยาน/ผู้ต้องสงสัยคนนี้โกหก เพราะว่าค่าแท็กซี่จะต้องเป็นเลขคี่เสมอ (สตาร์ทที่ 35 และเพิ่มตามระยะทีละ 2 บาท)
ตอนนั้นเรางงๆอยู่นิดนึง ก็เออออไปกับเค้า แต่ก็นึกไม่ออกในตอนแรกว่างงอะไร หลังแยกกันเราก็ยังติดใจกับเรื่องนี้อยู่ แล้วก็นึกขึ้นได้ด้วยความโง่ของตัวเอง เพราะนั่งแท็กซี่มาก็หลายครั้งแล้ว แต่ไม่เคยสังเกตเลยว่า "ตัวเลขค่าแท็กซี่มันจะต้องเป็นจำนวนคี่เสมอ" เลยคิดออกว่าเรื่องที่ติดใจก็คือ "เค้าไม่สามารถจะสรุปได้ว่าคนที่เค้าสอบโกหกว่าได้นั่งแท็กซี่ จากการที่ให้การว่าค่าแท็กซี่เป็นจำนวนคู่" เพราะในความเป็นจริงคือ
- บางคนอาจจะตอบคำถามเชิงปริมาณหรือตัวเลขด้วยการประมาณเป็นจำนวนกลมๆ เช่น 60
- หรือสำหรับคนที่เคยนั่งแท็กซี่แต่ไม่เคยสังเกตหรือตระหนักเลยว่าค่าแท็กซี่เป็นจำนวนคึ่ (อย่างเราในตอนนั้น) ก็มีอยู่ และเค้าอาจจะตอบด้วยการประมาณตัวเลขใกล้เคียง เช่น 58
- การจะสรุปว่าเค้าโกหกเพราะบอกค่าแท็กซี่ที่ไม่สอดคล้องกับความเป็นไปได้ ต้องสรุปให้ได้ก่อนว่าคนๆนี้ไม่มีความรู้เรื่องค่าแท็กซี่เลย คือไม่เคยนั่งแท็กซี่เลย หรือถึงเคยนั่งก็ไม่เคยจ่ายค่าแท็กซี่เอง ไม่เคยได้รับรู้อะไรเกี่ยวกับค่าแท็กซี่เลย ซึ่งแปลว่าต้องหาหลักฐานให้ได้ก่อนว่าพยาน/ผู้ต้องสงสัยคนนี้ไม่เคยนั่งแท็กซี่หรือจ่ายค่าแท็กซี่เองเลย จึงจะสามารถโกหกเช่นนั้นได้
พอนึกย้อนกลับไปที่เรื่องนี้ทีไร ก็ยิ่งทำให้แน่ใจว่า "ตนเป็นที่เพิ่งแต่งตน" เป็นหลักที่สำคัญมากในการจะพิจารณาเรื่องใดๆ เพราะบางครั้งคนที่มีความรู้หรือน่าเชื่อถือก็อาจจะตัดสินอะไรผิดพลาดได้เหมือนกัน