ปัจจัตตัง แปลว่า เฉพาะตน
เจโตปริยญาณ แปลว่า รู้วาระน้ำจิต เป็นเรื่องของอภิญญา ทิพจักขุญาณแบบหนึ่ง

ปัจจัตตัง มาจากธัมมคุณเต็มๆว่า ปัจจัตตัง เวทิตัพโพ วิญญูหิติ
เป็นสิ่งที่ผู้รู้ก็รู้ได้เฉพาะตน
หมายถึงสิ่งที่ยากต่อการพรรณา รู้ว่ามะม่วงเปรี้ยว แต่จะพรรณาให้ผู้ที่ไม่เคยกินมะม่วงเปรี้ยวได้รู้ว่ามันเปรี้ยวอย่างไร
เป็นไปได้ยาก
เหมือนอย่างอารมณ์ฌาน สุขจากฌานยากที่จะพรรณาได้

เจโตปริยญาณคือเข้าไปรู้สิ่งเหล่านี้ ถามว่ารู้ได้อย่างไร รู้ได้ด้วยคำว่า อภิญญา เป็นความรู้ยิ่งกว่าสามัญชนจะรู้ได้
จะว่าไปก็อธิบายยากเหมือนกันนะครับ
เหมือนมีคนมาบอกผมว่า มะม่วงมันเปรี้ยวมาก ผมก็รู้และเข้าใจว่ามันเปรี้ยวยังไง
แต่ก็พรรณาให้คนที่ไม่เคยกินมะม่วงเปรี้ยวมาก่อนให้รู้ไม่ได้เหมือนกัน

เจโตปริยญาณนี่มีประโยชน์มาก ทางปฏิบัติแล้ว เขาให้ดูวาระน้ำจิตของตัวเอง เป็นจิตตานุสสติปัฏฐานสำหรับผู้มาสายอภิญญา
คือจะสำรวจตรวจดูวาระน้ำจิตของตัวเองตลอดเวลา มันปีติ มันขุ่นมัว มันสดใสผ่องใสยังไง ทำไม แล้วก็จะแก้ยังไง
ซึ่งทำให้นักปฏิบัติสายนี้จึงเข้าถึงมรรคผลได้เร็ว เพราะเชี่ยวชาญชำนาญด้านจิต หรือที่เรียกว่าอธิจิต ทำให้เกิดอธิปัญญาได้ง่าย