วิวัฒนาการของพระเครื่อง จากเดิมที่เป็นเครื่องชูกำลังใจให้นึกถึงพระรัตนตรัย และเป็นสัญลักษณ์ของการมีพระพุทธศาสนา กลายเป็นเรื่องพุทธพาณิชย์ในปัจจุบัน

ผมตัดตอนมาจากส่วนหนึ่งของธรรมบรรยายของท่านเจ้าคุณอาจารย์พระพรหมคุณาภรณ์  ท่านบรรยายไว้แก่พระใหม่ ในธรรมบรรยายชุดตามพระใหม่ไปเรียนธรรม

โดยสรุปคือ วิวัฒนาการของพระเครื่องวัตถุมงคล ที่มาเป็นพุทธพาณิชย์ แบ่งได้ ๔ ช่วง คือ

๑. สมัยก่อน คนโบราณ สร้างพระเครื่องไว้บรรจุในพระเจดีย์ เพื่อเป็นสัญลักษณ์ของการมีพระพุทธศาสนาในพื้นที่นั้น  โดยสมัยนั้นคนไม่ได้มีความนิยมที่จะหาพระเครื่องมาไว้ใช้บูชาหรือนิยมกันในทางขลัง

๒.  เกิดกรุบางกรุแตก เริ่มมีความนิยมสนใจในพระเครื่อง  ทางวัดก็เลยนำมาแจกคน โดยไม่ได้กำหนดว่าจะให้ใครบ้าง

๓. ต่อมาพระเครื่องมีน้อยลง จึงต้องเลือกให้ ก็ต้องเลือกผู้มีศรัทธามาก โดยวัดจากว่าชาวพุทธที่บริจาคปัจจัยร่วมทำบุญให้วัด ก็มอบพระเครื่องให้คนนั้น  เริ่มมีการตอบแทน

๔. ต่อมาแจกมากเข้า พระเครื่องที่เป็นของเดิมหมดลง ... จึงมีการทำขึ้นมาใหม่เองโดยไม่ได้เป็นของเก่าดั้งเดิม  แล้วก็มอบให้ผู้บริจาคเงิน  จึงกลายเป็นที่มาของพุทธพาณิชย์