คนตายแล้วไปเกิดได้อย่างไร ?
http://www.abhidhamonline.org/Ajan/BM/how.doc

ข้าพเจ้าได้กล่าวมาแล้วว่า จิตนั้นเป็นธรรมชาติที่รับอารมณ์ มีอารมณ์อยู่เสมอ และอารมณ์ที่เกิดขึ้นนั้นก็ด้วยเหตุต่างๆ กัน

แต่สำหรับคนที่ใกล้จะตาย อารมณ์ที่เกิดขึ้นในขณะใกล้ตาย เรียกว่า กรรมอารมณ์ กรรมนิมิตอารมณ์ คตินิมิตอารมณ์….

๑. ผู้ใดทำกรรมอะไรไว้ ไม่ว่าจะดีหรือชั่วก็ตาม เมื่อทำไว้มากๆ กรรมเหล่านั้นก็มักจะกระทบกับจิตทำให้เกิดอารมณ์ขึ้น

คือทำให้จิตได้สร้างเป็นมโนภาวะโดยอาศัยอานุภาพของกรรมในอดีตให้เป็นไปต่างๆ นานา เป็นต้นว่า ฆ่าสัตว์มากๆ ก็มักจะเห็นการฆ่าสัตว์ เช่น ยิงนก ตกปลา ...ถ้าทำบุญให้ทานมาก ๆ ก็มักจะเห็นการทำบุญให้ทานนั้น หรือการรักษาศีลเจริญภาวนา อารมณ์ที่เกิดขึ้นนี้เป็น กรรมอารมณ์

๒. บุคคลผู้ใดใกล้จะตายเห็นนิมิตต่างๆ อาจจะเป็นทาง ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจก็ดี

เช่นเห็นอุปกรณ์การทำกุศลหรืออกุศลที่ตนได้เคยกระทำมา เห็นธงทิว เครื่องตบแต่ง หรือขบวนแห่บวชนาค ทอดกฐินซึ่งเป็นกุศล

ทางฝ่ายอกุศลก็เห็นแห อวน มีด ไม้ เครื่องดักหรือจับสัตว์ เห็นเครื่องมือการพนันหรือคิดอะไรทำอะไรก็มองเห็นเป็นเลขท้าย ๓ ตัว อารมณ์ที่เกิดขึ้นนั้นเรียกว่า กรรมนิมิตอารมณ์

๓. บุคคลที่ใกล้จะตาย เกิดเห็นถ้ำ เห็นเหว เห็นปล่อง เห็นการทรมานสัตว์ก็ดี หรือเห็นปราสาทราชวังที่ทำด้วยทอง เห็นราชรถอันวิจิตร บางทีก็ไม่มีในเมืองมนุษย์ก็ดี อารมณ์ที่เกิดขึ้นนี้เรียกว่า คตินิมิตอารมณ์

สัตว์ทั้งหลายขณะที่ใกล้จะจุติ คือ ตาย จะต้องเกิดอารมณ์ขึ้น ไม่กรรม ก็กรรมนิมิต หรือคตินิมิต อันใดอันหนึ่ง สัตว์ที่จะตายจะไม่เกิดอารมณ์ขึ้นนั้นย่อมเป็นไปไม่ได้

ทั้งนี้เพราะอารมณ์กรรมนั้นๆ ย่อมเป็นกำลังงานอันสำคัญที่จะผลักดันให้เกิดการปฏิสนธิขึ้น

กรรม, กรรมนิมิต, คตินิมิตนั้นเป็นอารมณ์ครั้งสุดท้ายในชาตินั้นๆ ที่ทรงอิทธินำให้มีภพชาติสืบต่อไป

อารมณ์ที่เกิดขึ้นครั้งสุดท้ายนี้ เป็นที่หมายได้แน่นอนว่า จะต้องไปเกิดตามที่ตนได้เห็น เหมือนเราทำแบบแปลนแผนผังไว้แล้ว ปลูกสร้างที่อยู่อาศัยตามแบบแปลนนั้นๆ เช่น

ผู้ที่จะไปเกิดเป็นมนุษย์ย่อมเห็นครรภ์มารดา

ผู้ที่จะเกิดยังเทวภูมิย่อมเห็นเทพยดานางฟ้าหรือวิมาน

ผู้ที่จะเกิดในนรกก็ย่อมเห็นการเผาผลาญสัตว์ เห็นเปลวไฟ

ผู้ที่จะไปเกิดเป็นเปรต ก็เห็นปล่องหุบเขาอันตกอยู่ในความมืดมิด

ผู้ที่จะเกิดเป็นสัตว์เดรัจฉาน ก็ย่อมจะเห็นสัตว์หรือเห็นเชิงเขา ชายน้ำ เป็นต้น